موضوعات پيشنهادي انشا براي کلاس درس

1- انشايي از زبان حياط مدرسه بنويسيد . 2- دريا و زيباييهاي آن را توصيف کنيد 3- بهترين روز زندگي من . 4- محل زندگي خود را توصيف کنيد . 5- هر چه مي خواهد دل تنگت بگو . 6- يکي از بستگان يا دوستان يا آشنايان خود را که در زندگي براي همه الگوست توصيف کنيد . 7- براي ايام تعطيلات خود چه برنامه ريزي داريد ؟ 8- نقش و فوايد ورزش کردن در زندگي چيست . 9- در نوميدي بسي اميد است ... 10- زادگاه خود را توصيف کنيد . 11- راز رسيدن به هدف چيست ؟ 12- آيا ممکن است شکست معناي پيروزي داشته باشد ؟ 13- داستاني از زبان درخت . 14- شهر يا روستاي خود را توصيف کنيد . 15- نامه اي به خدا . 16- تن زنده والا به ورزندگي است که در زندگي مايه ي زندگي است . 17- دانش اندر دل چراغ روشن است وز همه بد بر تن تو جوشن است . 18- چرا همه به ميهن خود عشق مي ورزند ؟ 19- نباشد همي نيک و بد پايدار همان به که نيکي بود يادگار . 20- چگونه مي توانيم باعث نوآوري و شکوفايي کشورمان باشيم ؟ 21- از چه راه هايي مي توان زبان فارسي را حفظ کرد ؟ 22- يک روز بسيار سرد زمستاني را توصيف کنيد . 23- چگونه ما ايرانيان مي توانيم چراغ فروزان علم را برفراز همه جهان روشن کنيم ؟ 24- دوست خوب کيست ؟ 25- از زبان يک کودک بي سرپرست انشايي بنويسيد . 26- چگونه مي توان با صبر و استقامت بر مشکلات پيروز شد . 27- يکي از زيبايي هاي طبيعت را توصيف کنيد . 28- حال يک گل زيباي چيده شده را از زبان خودش بنويسيد . 29- دوست داري دنيا چگونه باشد . 30- اگر در خانواده اي ثروتمند – فقير به دنيا مي آمدم ... 31- اگر من به جاي معلم خود بودم 32- فصل بهار را توصيف کنيد . 33- زيبايي هاي پاييز من را به ياد ... 34- تفاوت انسان راستگو با انسان دروغگو را بنويسيد . 35- اگر مي توانستم پرواز کنم ... 36- از زبان خورشيد انشايي بنويسيد 37- تصوّر کنيد در يک زير دريايي شيشه اي زير دريا گردش مي کنيد چه مي بينيد ؟ 38- اگر يک ميز بودم ... . 39- زندگي عشايري را توصيف کنيد . 40- يک روز باراني را توصيف کنيد . 41- خاطره اي از دوران تحصيل خود بنويسيد . 42- کتاب خوب از آن جهت به دوست شبيه است که ... . 43- رمز موفّقيّت را در چه مي دانيد ؟ 44- محبت و دوستي را تعريف کنيد . 45- نقش کتاب خواني را در شخصيت انساني توصيف کنيد . 46- شرح ديدار خود را از يک جنگل بنويسيد . 47- درباره خصوصيات و ويژگي هاي يک پدر مهربان و وظيفه شناس انشايي بنويسيد . 48- درباره شخصيت والاي حضرت علي با کمک گرفتن از آمادگي ذهني خود انشايي بنويسيد ?? 49- گفت و گويي خيالي ميان کشتي و طوفان بنويسيد . 50- سرماي زمستان در خانه ي کلبه اي در وسط جنگل . 51- يکي از خاطره هاي زيباي خود را بنويسيد . 52- در مورد يک سفر خيالي انشايي بنويسيد . 53- صندلي اتوبوس ... . 54- يک روز برفي ... . 55- چقدر قدر دقايق را مي دانيد ؟ 56- صداي بارش باران به شما چه مي گويد ؟ 57- کتاب خاک گرفته ... . 58- تو را اي کهن بوم و بر دوست دارم . 59- گفت و گويي خيالي با "قالي" . 60- مسافرت چه تأثيري در روان آدمي دارد ؟ 61- در مورد اعتياد در جامعه توضيح دهيد . 62- در مورد غيبت توضيح دهيد . 63- ويژگي هاي يک دانش آموز خوب . 64- از اولياي مدرسه خود چه انتظاراتي داريد ؟ 65- از دولت جمهوري اسلامي ايران چه انتظاراتي داريد ؟ 66- يک پرستار خوب چه ويژگي هايي دارد ؟ 67- در مورد جبهه و دفاع مقدس توضيحاتي ارائه نماييد . 68- بسيج يعني چه و بسيجي چه وظايفي دارد ؟ 69- در مورد بيکاري و علل آن توضيح دهيد . 70- چگونه مي توانيم شاداب زندگي کنيم ؟ 71- هر چه بکاريم آن را درو خواهيم کرد ... . 72- موسيقي عرفاني چه تأثيري در روح و روان آدمي دارد ؟ 73- چگونه مي توانيم از موهبت الهي استفاده کنيم ؟ 74- براي رسيدن به خدا بايد ... . 75- نماز را گرامي داريم چون ... . 76- در مورد وضع اجتماع و زندگي در آن توضيح دهيد . 77- براي شکوفايي و نوآوري در مدارس کشورمان چه پيشنهاداتي داريد ؟

چهل نکته از ریاضی چهارم

1 – پاره خط فقط یک نقطه ی وسط دارد .

2 – برای کشیدن یک خط راست کافی است 2 نقطه از آن را داشته باشیم .

3 – نیم خط قسمتی از خط راست است که ابتدای آن مشخص و لی انتهای آن مشخص نباشد . فقط از یک طرف ادامه پیدا کند .

3 – نیم خط قسمتی از خط راست است که ابتدای آن مشخص و لی انتهای آن مشخص نباشد . فقط از یک طرف ادامه پیدا کند .

4 – پاره خط قسمتی از خط راست است که ابتدا و انتهای آن مشخص باشد و ما نتوانیم آن را ادامه دهیم .
5 – هر زاویه از دو نیم خط تشکیل شده است .
6 – به نقطه ی مشترک دو نیم خط در زاویه راس زاویه می گویند .
7 – برای خواندن و نوشتن زاویه حرف راس زاویه را در وسط می نویسند .
8 – زاویه به زاویه ی راست یا قائمه ، تند و باز تقسیم می شود .
9 – برای اندازه گیری زاویه ی راست یا قائمه از وسیله ای به نام گونیا استفاده می شود .
10 – زاویه ی تند از زاویه ی راست کوچکتر است .
11 – زاویه ی باز از زاویه ی راست بزرگتر است .
12 – نیم ساز نیم خطی است که از راس زاویه می گذرد و زاویه را به دو قسمت مساوی تقسیم می کند .
13 – دو خط که زاویه ی بین آن ها راست باشد ، دو خط عمود برهم نامیده می شود .

14 – هر مثلثی که یکی از زاویه های آن قائمه باشد مثلث قائم الزاویه نامیده می شود .
15 – به بزرگترین ضلع مثلث قائم الزاویه وتر گویند .
16 – هر چهار ضلعی که فقط دو ضلع موازی داشته باشد ذوزنقه نامیده می شود .
17 – فاصله ی دو خط موازی برابر است با فاصله ی یک نقطه از یک خط تا خط دیگر .
18 – عبارت هایی که درستی تقسیم را نشان می دهد عبارت های تقسیم نامیده می شوند . ( امتحان تقسیم )
19 – در تقسیم همیشه باقی مانده کوچکتر از مقسوم علیه است . این عبارت دوم تقسیم است .
20 – عبارت اول تقسیم ( خارج قسمت ضربدر مقسوم علیه به اضافه ی باقی مانده ) مساوی است با مقسوم .
21 – واحد اندازه گیری مایعات لیتر است مثل بنزین – نفت .
22 – به مستطیلی که ضلع های آن هم اندازه باشند مربع می گوییم .
23 – به هر لوزی که زاویه های آن قائمه باشند مربع می گوییم .
24 – اندازه ی دور هر شکل محیط آن شکل نامیده می شود .
25 – محیط مربع مساوی است با : اندازه ی یک ضلع ضربدر 4
26 – محیط لوزی برابر است با اندازه ی یک ضلع ضربدر 4
27 – محیط مثلث متساوی الاضلاع برابر است با : اندازه ی یک ضلع ضربدر 3
28 – برای اندازه گیری محیط مستطیل یا متوازی الاضلاع : اندازه ی دو ضلع متوالی را جمع می کنیم و بعد حاصل را دو برابر می کنیم .
28 – اعدادی بر 2 بخش پذیرند که رقم یکان آن ها زوج باشد یعنی 0 – 2 – 4 – 6 – یا 8 باشد .
29 – اعدادی بر 5 بخش پذیرند که رقم یکان آن ها 0 یا 5 باشد .
30 – اعدادی هم بر 2 هم بر5 بخش پذیرند که رقم یکان آن ها 0 باشد .
31 – اعدادی هم بر 2 هم بر5 و هم بر 10بخش پذیرند که رقم یکان آن ها 0 باشد .
32 – برای نوشتن کسرهای مساوی صورت و مخرج را در یک عدد واحد مثل 2 ضرب می کنیم.
33 – در ساده کردن کسرها باید صورت و مخرج را به یک عدد مساوی تقسیم کنیم .
34 – از دو کسر که دارای مخرج های مساوی است آن کسری بزرگتر است که صورتش بیشتر باشد .
35 – از دوکسر که دارای صورت های مساوی هستند آن کسری بزرگتر است که مخرش کمتر باشد .
36 – کسرهایی که صورت و مخرج مساوی دارند مساوی هستند با 1 .
37 – مساحت هر مستطیل برابر است با حاصل ضرب طول در عرض
38 – مساحت مربع برابر است با حاصل ضرب اندازه ی یک ضلع در خودش .
39 – مساحت هر متوازی الاضلاع برابر است با حاصل ضرب قاعده در ارتفاع آن .
40 – مساحت هر مثلث برابر است با قاعده ضربدر ارتفاع تقسیم بر 2.

طرح درس روزانه

طراحی فعالیت های آموزشی 

روش نگارش و تنظیم طرح درس روزانه

طرح درس روزانه شامل پیش بینی مجموعه فعالیت هایی است که معلم از پیش برای رسیدن به یک یا چند هدف آموزشی در یک جلسه تدریس، تدارک می بیند. طرح درس جلسات آموزشی سبب می شود که معلم فعالیت های آموزشی را به ترتیب و یکی بعد از دیگری در مراحل و زمانهای مشخص و به شیوه ای منطقی اجرا کند و نتایج حاصل از آن را برای تدریس در مراحل بعدی آموزش، مورد استفاده قرار دهد. در واقع طراحی هر جلسه آموزشی، سازماندهی و ارزیابی دائمی جریان فعالیت های یاددهی - یادگیری را سبب می شود.

 در طول برنامه های آموزشی، گاهی، وقت و تلاش زیادی به دلیل تکراری بودن مطالب و فعالیتها به هدر می رود و یا حذف عمومی یا غیرعمدی بعضی مطالب ضروری به دلیل کمبود وقت و یا فعالیت های بیهوده، به جریان آموزش آسیب می رساند. مهمترین کارکرد طراحی آموزشی آن است که از تکرار مطالب بیهوده و حذف موارد ضروری جلوگیری می کند.

 طرح درس جزئیات لازم برای آموزش یک یا چند درس در مورد یک موضوع را تعیین می کند. درسها ممکن است کوتاه و سی دقیقه ای باشند و چند ساعت به طول بینجامد. محتوا، سن، بلوغ ذهنی و فعالیت هایی که دانش آموزان باید انجام دهند. از عواملی هستند که مدت زمان تدریس را مشخص می سازند البته بدون نوشتن و تدوین برنامه و طرح درس هم می توان کلاس درس اداره کرد؛ اما اگر معلم می خواهد از کارآیی مؤثر در فرآیند تدریس برخوردار باشد. باید طرح درس خود را دقیقاً تنظیم نماید. در تنظیم طرح درس، اهداف رفتاری، انتخاب محتوا و فعالیت های آموزشی باید در هسته مرکزی آن قرار گیرند.

 از فواید توجه به سازه های فوق در فرآیند طراحی، موارد زیر را می توان نام برد:

1. به معلمان در فرآیند تدریس کمک می کند.

2. برای انتخاب مواد آموزشی، بسیار مفید می باشد.

3. در تعیین تکالیف درسی تک تک دانش آموزان مؤثر است.

4. برای انتخاب و ساختن سؤالهای ارزشیابی، ارزشمند هستند.

5. در خلاصه کردن و اعلام نتایج ارزشیابی به معلم کمک می کند.

6. در "خود ارزیابی" دانش آموزان عامل بسیار مفیدی است.

7. دانش آموزان را به یاد گیرندگانی خودکفا تبدیل می کند.

 علاوه بر موارد فوق، دلایل مختلفی برای اثبات لزوم تهیه طرح درس وجود دارد. یک طرح درس خوب نوشته شده معلم را قادر می سازد که در طول دوره ی آموزشی خود به دقت در مورد همه چیز فکر کند. در تنظیم و انتخاب منابع مورد نیاز کمک بزرگی محسوب می شود و می تواند معلم را در زمینه های زیر یاری دهد:

1.انگیزه های لازم را ایجاد کند.

2. بر قسمتهای مختلف درس از جمله تجارب یادگیری دانش آموزان به نحو مطلوب تأکید کند.

3. اطمینان دهد که کلیه اطلاعات مورد نیاز دانش آموزان در درس گنجانده شده است.

4. امکان استفاده از وسایل آموزشی را فراهم می سازد.

5. طرح سؤالهای مناسب را پیش بینی می کند.

6. تدریس معلم براساس برنامه ای منظم و از پیش تعیین شده انجام می شود.

معلمان کارآمد معمولاً تلاش می کنند طرح درس، دقیق با جزئیات کامل بنویسند و براساس آن فعالیت های آموزشی را دنبال می کنند. البته گاهی می توان از طرح درسهایی که معلمان با تجربه نوشته اند استفاده کرد؛ اما بهتر است معلمان طرح درسهای مورد نظر را خود شخصاً تنظیم نمایند و در طول دوره های آموزشی همواره به اصلاح و تکمیل آن بپردازند. طرح درس به دلیل این که مراحل تدریس را مشخص می کند، راهنمای معلم در فرآیند تدریس است.

 یک طرح درس شامل فهرستی است که در هر ستون آن یکی از مراحل تدریس به شرح زیر نوشته می شود:

1. هریک از واحدها و یا درسها و زمانی که باید صرف آن شود.

2. فعالیت هایی که دانش آموزان باید در آن درس یا واحد یادگیری انجام دهند.

3. مطالبی که باید به وسیله ی معلم به دانش آموزان ارائه شود.

4. نکات کلیدی موجود در محتوای کتاب درسی یا سایر منابع مورد استفاده ی دانش آموزان مشخص می شود.

5. وسایل یا فعالیت های آموزشی مانند فیلمها، بازدیدهای علمی ... و همچنین فعالیت های مربوط به ارزشیابی دانش آموزان را مشخص می کند.

مراحل نگارش و تنظیم طرح درس روزانه

رعایت مراحل و نکات زیر برای تدوین یک طرح درس خوب لازم و ضروری است:

1- موضوع یا عنوان درس

عنوان درس باید به طور دقیق نوشته شود؛ مثلاً اگر عنوان درس را «دماسنج» بگذاریم، عنوان گویایی نیست، بلکه بهتر است بنویسیم: «چگونه می توان از دماسنج استفاده کرد» یا «طریقه ی استفاده از دماسنجها». معلم هر اندازه به تجزیه و تحلیل موضوعات مسلط باشد بهتر می تواند برای آن، عنوان مناسب انتخاب کند.

2- تعیین و نگارش عناوین فرعی یا رئوس مطالب

پس از تعیین و نوشتن موضوع درس، طراح باید عناوین فرعی موضوع درس را مشخص سازد، ترتیب و توالی مناسب عناوین فرعی همواره باید مورد توجه قرار گیرد. عناوین فرعی، بهترین راهنمای نگارش هدفهای جزئی است؛ زیرا براساس هر عنوان فرعی می توان یک هدف جزئی نوشت.

3- نوشتن هدف کلی درس

نوشتن هدف کلی یک جلسه تدریس، همانند هدف کلی یک دوره ی آموزشی است؛ اما در قالب یک موضوع محدود، تحقق مجموع هدفهای کلی جلسات باید موجب تحقیق اهداف کلی دوره شوند. به عبارت دیگر اهداف کلی هر جلسه ی تدریس، عناصر یا مراحل رسیدن به اهداف کلی دوره را مشخص می کنند. در نوشتن هدف کلی هر جلسه نیز معمولاً از افعال کلی استفاده می شود. ذکر شرایط و معیار در این نوع از اهداف ضرورتی ندارد.

4- نگارش و تنظیم هدفهای جزئی درس

ساده ترین راه نوشتن اهداف جزئی یک درس، این است که براساس هر موضوع فرعی یک هدف جزئی نوشته شود. ماهیت اهداف جزئی همانند هدف کلی درس است؛ اما در قالب موضوعی ریزتر و محدودتر. به عبارت دیگر، هدفهای جزئی درس، اهداف زیرمجموعه هدف کلی درس می باشند. دقت در نوشتن اهداف جزئی و تنظیم درست توالی آن، می تواند موجب نظم بیشتر فعالیت های آموزشی شود و در نهایت، تحقق هدف کلی را تضمین نماید.

5- نگارش و تنظیم هدفهای رفتاری درس

پس از نوشتن هدفهای جزئی، طراح باید هدفهای جزئی را تبدیل به هدفهای رفتاری نماید. هدفهای رفتاری هر جلسه تدریس باید با توجه به شرایط، ضوابط و امکانات متناسب با سطوح مختلف حیطه های یادگیری تنظیم شود. سپس براساس سلسله مراتب از آسان به مشکل و یا به صورت پیش نیاز و پس نیاز مرتب گردد. در هدفهای رفتاری: عملکرد (نوع رفتار)، شرایط و معیار دقیقاً باید مشخص شود.

6- تعیین رفتار ورودی دانش آموزان

پس از نوشتن هدفهای رفتاری درس، رفتار ورودی دانش آموزان یا پیش نیازهای تحقق هدفهای رفتاری باید مشحص شوند. گروهی معتقدند که ابتدا باید رفتارهای ورودی دانش آموزان در بررسی، مشخص و سپس هدفهای رفتاری نوشته شوند.

 چنین رویکردی در نظامها یا دوره هایی صادق است که محتوا و کتاب مشخصی ارائه نشده باشد و معلم کاملاً در انتخاب و سازماندهی مطالب درسی آزاد باشد. در نظام آموزشی ایران به دلیل متمرکز بودن، اجرای چنین پیشنهادی تقریباً غیرممکن است.

7- ارزشیابی تشخیصی

اغلب سؤال می شود که معلمان چگونه می توانند اطلاعات پیش نیاز یا رفتار ورودی دانش آموزان را تشخیص دهند؟ این امر توسط ارزشیابی تشخیصی ممکن می باشد. 

معلم بر اساس تخصص و مهارتی که دارد باید ابتدا رفتار ورودی را پیش بینی کند و سپس براساس دانش پیش نیاز درس مورد تدریس، سؤالهایی طرح نماید. سؤالهای طرح شده باید در ستون ارزشیابی طرح درس نوشته شود. این سؤالها قبل از تدریس باید از دانش آموزان پرسیده شوند، تا وجود یا عدم وجود پیش نیاز مشخص شود. در صورت عدم تسلط دانش آموزان بر پیش نیاز درس مورد تدریس، مخصوصاً زمانی که موضوع درس با موضوعات قبلی و بعدی ارتباط تسلسلی داشته باشد، حتماً باید رفتار ورودی ترمیم گردد.

8- نگارش مراحل اجرای تدریس

در آموزشهای مستقیم تنظیم نحوه ی ارائه محتوا به ترتیب اهمیت به چند مرحله به شرح زیر تقسیم می شود:

 الف- مرحله ی آمادگی

مرحله ی آمادگی خود، شامل قسمتهای زیر می باشد:

 -آمادگی معلم

بدیهی است برای انجام هر کاری باید آمادگی داشت. موضوع تدریس نیز نمی تواند از این قاعده مستثنی باشد. معلم باید پیش بینی کند که در کلاس درس چه فعالیتی را می خواهد انجام دهد و چگونه می خواهد کلاس را شروع کند؟ چگونه می خواهد در کلاس درس انگیزه ایجاد کند و این انگیزه را تا پایان کلاس استمرار بخشد و سرانجام چگونه می خواهد کلاس را به پایان برساند؟

-آمادگی دانش آموزان

اگر دانش آموزی به درس معلم توجه نکند و در اجرای فعالیت های آموزشی با او همکاری ننماید، عمل تدریس به مفهوم واقعی آن، صورت نخواهد گرفت. توجه دانش آموزان و همکاری آنها مستلزم آماده شدن برای فعالیت است. تجربه نشان داده است که در آغاز ورود به کلاس، اغلب دانش آموزان هنوز متوجه مسائلی هستند که قبل از آمدن به کلاس افکار آنها را به خود مشغول داشته است. در شروع کلاس، معلم موظّف است توجه و افکار دانش آموزان را به طور جدی متوجه کلاس و فعالیت های مورد نظر نماید. معلمان با تجربه در این مرحله از روشهای مختلفی استفاده می کنند.

علاوه بر موارد ذکر شده، معلم باید قبل از ورود دانش آموزان به کلاس درس مجموعه وسایل آموزشی مورد نیاز را در کلاس آماده نماید. چنانچه در کاربرد بعضی از وسایل مهارت چندانی نداشته باشد، باید قبل از رفتن به کلاس و به کارگیری وسایل در حضور دانش آموزان، تمرین لازم را انجام دهد تا مهارت مورد نظر را کسب نماید. معلم نه تنها باید وسایلی را که خود برای تدریس لازم دارد آماده کند، بلکه باید وسایلی را که دانش آموزان برای کسب تجارب و انجام دادن تمرین بدان نیازمندند، نیز تهیه کرده، در اختیار آنان قرار دهد.

ب- مرحله معرفی و بیان هدفهای صریح آموزشی

معلم پس از جلب توجه دانش آموزان، باید موضوع درس و اهداف آنها را به دانش آموزان معرفی کند. معرفی درس و اهداف آن باید به گونه ای صورت گیرد که متناسب با ساختار شناختی دانش آموزان باشد.

معرفی درس و هدفهای رفتاری آن، دانش آموزان را برای آشنایی با تجارب یادگیری و سعی در دستیابی به آنها آماده می سازد. معلم باید انتظارات خود را از دانش آموزان، بسیار ساده، روشن و مشخص بیان کند. زمان اختصاص داده شده برای معرفی درس نباید بیش از 3 تا 5 دقیقه وقت کلاس را بگیرد 

ج- مرحله ی ارائه درس

در مرحله ی ارائه درس، محتوای مورد آموزش باید دقیقاً مشخص شود. از روشهایی چون سخنرانی، بحث گروهی، نمایش تصاویر، پرسش و پاسخ و ... به عنوان روشهایی که برای آموزش هر قسمت لازم است، استفاده شود. معلم باید اطمینان حاصل کند که بخشهای مختلف محتوا با یک روال منطقی ارائه خواهد شد و هیچ نکته نامفهومی در میان مطالب ارائه شده وجود نخواهد داشت. زمان لازم برای هر قسمت به طور دقیق مشخص شود. ارائه محتوا در حقیقت قسمت اصلی کار تدریس و شامل دو عامل جدا ناشدنی است:

1- سازماندهی کلیه محتوای درس و توالی آنها باید رعایت شود.

2- روش آموزش قسمتهای مختلف مشخص شود.

به طور مثال معلم باید حداقل نکات زیر را پیش بینی کند:

الف) سؤالهایی که باید پرسیده شوند.

ب) در هنگام بحث دلایل لازم پیش بینی شود.

ج) در حدود 5 تا 10 دقیق فیلم نشان داده شود.

د) پس از نمایش فیلم، موضوع مورد بحث قرار گیرد.

معلم باید پیش بینی کند که منظور از سؤال چیست؟ آیا فقط برای جلب توجه دانش آموزان است و نیازی به پاسخ ندارد؟ پاسخ دادن به سؤالها بر عهده ی چه کسی است؟ معلم یا دانش آموزان؟ آیا سؤال بر روی نکات اصلی درس تأکید دارد؟ آیا سؤال ایجاد انگیزه می کند؟ آیا سؤالها سبب مؤثر شدن تدریس و جلب توجه دانش آموزان خواهد شد؟ آیا سؤال به سنجش درک و فهم دانش آموزان کمک می کند؟ آیا سؤال، توجه دانش آموزان را به مفاهیم، اصول خاص و مورد نظر جلب می نماید؟

سؤالها باید زمینه ی بحث و گفتگو را در کلاس درس فراهم سازند و بین معلم و دانش آموزان ارتباط برقرار کنند. به بیان دیگر، سؤال باید سبب شناخت بهتر و ایجاد قدرت تجزیه و تحلیل، ترکیب، ارزیابی، نتیجه گیری و تعمیم در دانش آموزان شود.

 مقدمه در ارائه محتوا بسیار مهم است. یک مقدمه خوب می تواند توجه دانش آموزان را جلب کند و علاقه ی آنها را به ادامه درس برانگیزد. مقدمه خوب شامل مطالب زیر است:

1- درس در چه موردی صحبت می کند؟

2- کجا و در چه زمانی دانش آموزان می توانند از آنچه در این درس می آموزند، استفاده کنند؟

3- چگونه باید مطالعه کنند و مفاهیم را بیاموزند؟

4- بازنگری مختصری از آنچه در درسهای قبلی مرتبط با موضوع آموخته اند.

تکرار مطالب پیش نیاز معمولاً برای مؤثر کردن تدریس لازم است؛ اما لازم نیست همیشه از یک روش برای یادآوری رفتار ورودی استفاده کنیم. معلم باید روی نکات کلیدی رفتار ورودی تأکید کند تا درس جدید راحت تر و قابل فهم تر شود. این تکرار نباید طولانی باشد.

د- مرحله ی خلاصه کردن و نتیجه گیری

برای تثبیت مطالب ارائه شده در ذهن دانش آموزان، لازم است درس ارائه شده به طور خلاصه جمع بندی و نتیجه گیری شود. تلخیص و جمع بندی، مفاهیم از دست داده شده در طول آموزش را برای دانش آموزان روشن می کند بهتر است تلخیص و نتیجه گیری توسط خود دانش آموزان انجام شود و معلم اظهار نظر نهایی را ارائه نماید.

ه- مرحله ی ارزشیابی

بعد از ارائه محتوا و جمع بندی و نتیجه گیری، لازم است معلم از چگونگی تحقق اهداف، آگاه شود. اگرچه این عمل ممکن است در طول فعالیت های آموزشی به طور ضمنی انجام شود؛ اما ضرورت دارد معلم پس از پایان ارائه محتوا، با مقایسه سطح مهارتی که انتظار دارد دانش آموزان به آن برسند و آنچه دانش آموزان عملاً به آن رسیده اند، میزان یادگیری دانش آموزان و مؤثر بودن روش تدریس خود را ارزشیابی کند.

زمان ارزشیابی، بستگی به مدت زمان تدریس دارد؛ اما این مرحله نباید زیاد وقت کلاس را بگیرد. به طور متعادل می توان ده دقیقه برای این کار در نظر گرفت. سؤالهای مرحله ی ارزشیابی باید بر اساس هدفهای رفتاری درس طرح شوند.

و- مرحله ی تعیین فعالیت های تکمیلی

معلم می تواند برای تقویت مطالب آموخته شده در کلاس و ارتباط آن با زندگی واقعی دانش آموزان فعالیت هایی را در خارج از کلاس پیش بینی کند. این تکالیف، بخشی از مطالعات مربوط به درس محسوب می شوند. معلم باید این نوع فعالیتها را دقیقاًً پیش بینی کند و در اختیار دانش آموزان قرار دهد. معرفی منابع مطالعه یا فعالیت مانند: کتاب، مقالات جدید، فیلم و ... به دانش آموزان علاقمند فرصت می دهد تا اطلاعات خود را با مطالعه و استفاده از این امکانات افزایش دهند.

اگر معلم انتظار داشته باشد که وظایف و فعالیت های تکمیلی خارج از کلاس، طبق اصول و قواعد خاصی انجام شود، باید اصولی را که در ذهن دارد به طور واضح و دقیق به دانش آموزان اعلام کند. اگر این اصول، به صورت شفاهی از طرف معلم اعلام شود، ممکن است دانش آموزان  به آن توجه نکنند. بنابراین بهتر است اصول و معیارها به تفصیل به صورت کتبی و در صورت امکان همراه با مثال در اختیار دانش آموزان قرار داده شود. چنین کارکردی در وقت کلاس صرفه جویی کرده و به دانش آموزانی که غیبت دارند و یا در فاصله ی اعلام فعالیت های تکمیلی تا زمان انجام آن بعضی از اصول را فراموش می کنند، کمک می کند.

در اکثر مواقع، معلم تکالیف خواندنی، یا انجام فعالیت در خانه را زمانی ارائه می دهد که زنگ خورده است و دانش آموزان با عجله، مشغول ترک کلاس هستند. اگر دادن تکالیف در روند یادگیری دانش آموزان اهمیت دارد، باید بیش از این به آن توجه شود، یکی از بهترین شیوه های تعیین فعالیت های تکمیلی (تکالیف خارج از کلاس) به دانش آموزان ارائه راهنمای از قبل تنظیم شده است. اینکه راهنمای تعیین تکالیف به چه صورتی نوشته شود و چه امکاناتی در خارج از کلاس درس فراهم گردد، به موقعیت آموزشی و نوع درس بستگی دارد.

 در زیر یک نمونه از راهنمای فعالیت های تکمیلی دانش آموزان  آورده شده است:

- مقدمه

- اهمیت موضوع

- تکالیف و تاریخ ارائه آنها

- مطالعات و مطالبی که باید خوانده شوند.

- مسائلی که باید حل شوند.

- گزارشهایی که باید نوشته شوند.

- آزمایشهایی که باید انجام شوند.

- سؤالهایی که دانش آموزان باید با مطالعه ی شخصی به آنها پاسخ گویند.

یکی از انواع تکالیفی که بسیار مفید و ارزشمند است، کاربرد فعالیت های آموزشی در خارج از کلاس درس می باشد. کاربرد مفاهیم آموخته شده زمانی امکان پذیر است که مطالب آموخته شده به طور ذهنی و عملی در کلاس تمرین شود. اگر دانش آموزی مطالب عرضه شده در کلاس درس را بفهمد و آن را به طور ذهنی تحلیل کند و در موقعیت شبیه سازی شده به کار گیرد، می توان انتظار داشت که بتواند آن را در خارج از کلاس و در موقعیت حقیقی نیز به کار گیرد. کاربرد مفاهیم، سبب می شود که دانش آموزان بتوانند از مفاهیم آموخته شده در فرآیند استفاده کنند

روش نگارش و تنظیم طرح درس

طرح درس، عبارت است از تقسیم محتوای یک ماده ی درسی در یک دوره معین به مراحل و گامهای مناسب و مشخص براساس هدف و نتایج آموزش. برای تهیه و تنظیم طرح درس معلم باید در ابتدای هر سال تحصیلی براساس اصول معین بین هدفهای آموزشی و برنامه هفتگی، ترتیبی اتخاذ کند که مجموعه فعالیت های آموزشی به موقع، بدون وقفه در طول یک ترم یا سال تحصیلی اجرا شود. برای تحقق چنین مقاصدی طراحی و تنظیم یک جدول زمانی می تواند بسیار مفید و مؤثر باشد؛ زیرا هنگامی می توان منظم و مؤثر، در فرآیند آموزش به جلو گام برداشت که برنامه ها و فعالیت های آموزشی به تناسب زمان مورد نظر، ساختاری منظم داشته باشند. اگر معلمی طول دوره ی آموزشی را با توجه به مجموعه ی شرایط، به جلسات مفید آموزشی تقسیم نکند و فعالیت های آموزشی هر جلسه را براساس اهداف تنظیم ننماید، هرگز نمی تواند انتظار کارآیی مؤثر از تدریس خود و حداکثر یادگیری از دانش آموزان خود داشته باشد. معلم باید کلیه فعالیت های طول دوره را به صورت یک جدول زمان بندی شده با درج عنوان اصلی و هدف کلی هر جلسه به انضمام تاریخ ارزشیابی تشخیصی، تکوینی و پایانی تهیه و به دانش آموزان قبل از شروع و آغاز فعالیت ارائه نماید. آشنایی دانش آموزان از مجموعه فعالیت های طول سال به تفکیک جلسات و همفکری آنان با معلم می تواند اثربخشی تدریس معلم و انگیزه ی یادگیری دانش آموزان را دو چندان کند. برای تنظیم چنین جدولی می توان مراحل زیر را به ترتیب طی کرد:

گام اول :

تقویم طرح را باید برای یک ترم یا یک سال تحصیلی با محاسبه ی تعداد هفته ها، روزها و ساعتهایی که در طول سال تحصیلی برای تدریس درس مورد نظر پیش بینی شده است محاسبه و تنظیم کرد.

گام دوم :

پس از مشخص شدن زمان خالص تدریس، محتوای درس یا عناوین مورد تدریس را نه برحسب کمیّت، بلکه برحسب اهمیت و کیفیت مطالب و تحقق هدفهای آموزشی بر کل ساعات و جلسات تقسیم کرد. برای انجام چنین کاری، لازم است ابتدا محتوای درس یا عناوین مورد تدریس و سایر فعالیت های آموزشی با احتساب فرصت لازم برای تمرین محاسبه شود و سپس محتوای فصلها و مباحث و سایر فعالیت های در نظر گرفته شده در طول سال، به واحدهای کوچکتر درسی یا محتوای متناسب با تک تک جلسات تقسیم گردد.

گام سوم :

هدف کلی هر جلسه باید با توجه به عنوان درس، دقیقاً مشخص شود. نوشتن هدفهای رفتاری در این جدول، ضرورتی ندارد. در نوشتن هدفهای هر جلسه علاوه بر عنوان درس، معلم باید با توجه به قابلیتها و فعالیت های مورد نظر و محتوای درس، هدف کلی هر جلسه را با زبانی روشن و قابل فهم برای دانش آموزان بنویسد.

گام چهارم :

پس از تعیین هدف کلی هر جلسه، لازم است معلم فعالیت های تکمیلی دانش آموزان  را که برای تقویت یادگیری آنها لازم است و فرصت کافی برای انجام آنها در کلاس درس وجود ندارد پیش بینی نماید. پیش بینی این نوع فعالیتها و حتی امکانات و وسایل لازم برای انجام چنین تکالیفی باید دقیقاً مشخص شده باشد؛ مثلاً دقیقاً معین شود چه بخشی از چه کتابی مطالعه و یا تمرینهای چه بخشی از کتاب درسی حل شود یا چه گزارشی با توجه به چه امکاناتی باید تهیه و نوشته شود. فعالیت های تکمیلی باید مکمّل فعالیت های کلاس و تقویت کننده ی کیفیت یادگیری دانش آموزان شود. از ارائه فعالیت های تکمیلی خسته کننده، بی ربط با موضوع و نامتناسب با زمان، جداً خودداری شود.

ضمناً در طرح درس ترمی یا سالانه (جدول زمان بندی شده ی تدریس)، جلساتی را نیز می توان به تناسب موقعیت و زمان تدریس به شناخت دانش آموزان، اجرای ارزشیابی تشخیصی و تکوینی و پایانی و مرور درسهای گذشته که پیش نیاز درس جدید می باشند و ترمیم کمبودهای مشخص شده در ارزشیابی تشخیصی اختصاص داد.

معلمان و طراحان گرانقدر باید به این مسأله توجه داشته باشند که طرح درس، شرح مفصل و سناریوی تدریس نیست، بلکه چارچوب پیش بینی شده ای است که معلم باید براساس آن فعالیت های آموزشی را در کلاس درس دنبال کند. تدریس بدون برنامه ای از قبل طراحی شده، کاری کورکورانه و طراحی بدون اجرا، فعالیتی بی ثمر است که تنها زینت بخش صفحات کاغذ خواهد بود.

تفاوت بین معلم متخصص با تجربه و کارآمد و معلم غیر متخصص و بدون تجربه، این است که معلم متخصص با تجربه قبل از آموزش، در زمینه فعالیت های آموزشی می اندیشد و عناصر دخیل و تأثیر بر آن را مورد بررسی قرار می دهد و سعی می کند که از مجموعه امکانات در فرآیند یاددهی – یادگیری، بهره گیری مناسب داشته باشد؛ اما معلم غیرمتخصص و بی تجربه بدون اندیشیدن به نتایج و فرآیند فعالیت و بهره جویی بهینه از امکانات، شروع به تدریس می کند.

طرح درس، راهنمای معلم و چارچوبی منظم و سازماندهی شده برای رخدادهای آموزشی است. در یک طرح درس خوب تنظیم شده، حداقل باید عناصر و سازه هایی همچون: موضوع درس، رئوس مطالب یا عناوین فرعی درس، هدف کلی، اهداف جزئی و رفتاری، رفتار ورودی دانش آموزان، ارزشیابی تشخیصی، فعالیت آموزشی، روش تدریس، وسایل آموزشی مورد نیاز، شیوه ی ارزشیابی پایانی و فعالیت تکمیلی مورد بررسی و توجه قرار گیرند. طرح درس باید به گونه ای تنظیم شود که حتی معلم مبتدی، بتواند با یک نگاه فعالیت های آموزشی خود را در کلاس درس دنبال کند.

توجه به نکات زیر می تواند در غنی سازی عمل طراحی و فعالیت های یاددهی - یادگیری مؤثر باشد:

1- هدف کلی :

هدف کلی قابلیت و مهارتی است که دانش آموز باید در پایان یک فعالیت آموزشی از خود نشان دهد. این قابلیت یا مهارت، باید در یک جمله و به صورت کلی بیان شود. بنابراین، از ذکر مسائل جزئی و ریز در هنگام نوشتن آن پرهیز شود؛ زیرا بعداً هدف کلی به هدفهای زیرمجموعه و ریزتر تحت عنوان هدفهای جزئی تجزیه خواهد شد

2- در نوشتن اهداف رفتاری بهتر است به نکات زیر توجه شود:

 الف- هدفهای رفتاری، قابلیتها و مهارتهای قابل مشاهده و اندازه گیری هستند که دانش آموزان باید در فرآیند آموزش و پایان یک فعالیت آموزشی از خود نشان دهند. هرگز نباید هدفهای رفتاری را به صورت سؤال نوشت. سؤال، وسیله ای است برای سنجش تحقق یا عدم تحقق هدفهای رفتاری  .

 ب - رفتارگرایان معتقدند که هدف رفتاری باید دارای سه ویژگی باشد:

1- نوع رفتار دقیقاً مشخص باشد.

2- شرایط انجام رفتار دقیقاً مشخص باشد.

3- معیار یا درجه رفتار دقیقاً معین شده باشد. 

مثلاً دراهداف: «حوزه ی گسترش زبان فارسی را توضیح دهد». یا «چند تن از فارسی سرایان برون مرزی را نام ببرد». در این دو هدف مشخص نشده است که چقدر توضیح دهد، و یا چند تن را نام ببرد. آیا یک سطر، دو سطر یا ده سطر؟! و یا در هدف دوم، یک، دو یا ده نفر؟ معیار دقیقاً باید مشخص شود. هر اندازه معیار هدفهای رفتاری مشخص تر باشد، ارزشیابی و قضاوت معلم در مورد یادگیری دانش آموزان و تحقق اهداف مورد نظر دقیق تر و معتبرتر خواهد بود. 

ج- طراح، معمولاً باید به طور منظم با توجه به سلسله مراتب اهداف، برای هر هدف جزئی یک یا چند هدف رفتاری بنویسد. طراحان عزیز باید توجه کنند که ؛ پس از نوشتن اهداف جزئی و رفتاری، باید با توجه به سلسله مراتب کلیه اهداف را منظم و مرتب کنند.

 د- احساس یا نگرش را نمی توان با کلمات بیان شده ارزیابی کرد. چنان که با تعریف یا ذکر مفاهیم اخلاقی نمی توان اخلاق فرد را سنجید.

4- طراح به جای پیش بینی پیش نیاز درس یا رفتار ورودی دانش آموزان، یعنی آن قسمت از دانش و دانسته های قبلی دانش آموزان که برای فهم درس جدید ضرورت دارند. نباید  به بیان اهداف یا نتایج یادگیری درس جدید بپردازد. 

5- ارزشیابی تشخیصی یعنی سنجش رفتار ورودی دانش آموزان. بنابراین سؤالها در ارزشیابی تشخیصی باید از رفتار ورودی پیش نیاز درس طرح شوند، نه از درس جدید. در صورت تشخیص ضعف مفاهیم پیش نیاز، قبل از شروع آموزش درس جدید، معلم باید ابتدا مفاهیم پیش نیاز را ترمیم کند، مخصوصاً در دروسی که مفاهیم با هم ارتباط تسلسلی دارند. 

6- در قسمت ارزشیابی پایانی، طراح باید نوع و روش ارزشیابی را مشخص کند، پس از مشخص کردن نحوه ی ارزشیابی، سؤالهای خود را براساس هدفهای رفتاری در این قسمت بنویسد. سؤالها نباید خارج از اهداف مورد نظر طرح شوند؛ زیرا ارزشیابی پایانی یک درس به این منظور پیش بینی و نوشته می شود که مجری یا معلم می خواهد از میزان تحقق اهداف در نظر گرفته شده، آگاه شود و براساس نکات ضعف، «فعالیت های تکمیلی» یا «تکالیف» خارج از کلاس درس را برای دانش آموزان مشخص نماید 

7- همیشه الزامی نیست که طرح درس به صورت جدول تنظیم شود؛ اما توجه به سازه های اصلی یک طرح و سازماندهی منظم آن از اصولی است که طراح همیشه باید در هسته مرکزی تهیه و تنظیم طرح درس قرار دهد. طراح نباید در اولین گام طراحی خود وسایل مورد نیاز را مطرح سازد، زیرا وسایل آموزشی زمانی قابل انتخاب هستند که موضوع درس، اهداف و فعالیت های آموزشی دقیقاً مشخص شده باشند. 

8- بسیاری از معلمان در فرآیند طراحی تفاوت بین طرح درس و سناریوی تدریس را نمی دانند. طرح درس چهارچوب پیش بینی شده ای است که با توجه به زمان و امکانات موجود، برای اجرا و بهبود کیفیت آموزشی ترسیم می گردد. در حالی که سناریو و توضیح و تشریح به صحنه های اجرا می پردازد و مفصّل تر از طرح درس می باشد. معمولاً معلمان خوب و با تجربه پس از تهیه و تنظیم طرح درس، به نوشتن سناریوی تدریس خود در فرآیند اجرا می پردازند.

9- باید توجه شود وقتی تکالیف و تمرینهای خارج از کلاس ارزشمند هستند، که معلم تک تک تکالیف دانش آموزان را بررسی نماید و به چگونگی انجام آنها به صورت کتبی بازخورد نشان دهد. نگاه کردن به تکالیف و یا احیاناً خط کشیدن بر روی آنها، هرگز بررسی تکالیف محسوب نمی شود. در صورت وقوع چنین وقوع چنین حادثه ای، دانش آموزان در می یابند که معلمان هرگز فرصت بررسی تکالیف را ندارند، در نتیجه در انجام آن دقت به خرج نمی دهند.

10-. مرور درس قبل زمانی الزامی است که درس قبل «رفتار ورودی» یا «پیش نیاز» درس جدید باشد؛ زیرا اگر مفاهیم آن آموخته نشده باشد، فهم درس جدید با مشکل روبرو خواهد شد. بنابراین به جای مرور درس قبل، طراح بهتر است عنوان «تعیین رفتار ورودی» و «ارزشیابی تشخیصی» را مطرح سازد. حال چه این رفتار ورودی درس قبلی باشد یا مطالب آموخته شده ی دانش آموز در سالهای گذشته.

11- معلمان عزیز، باید توجه کنند که در فرآیند آموزش چیزی به عنوان وسایل کمک آموزشی نداریم. وسایل مورد نیز، وسایل آموزشی (InstrucionalMedia)، که معمولاً حاوی یا حامل پیامهای آموزشی می باشند. اگر در محیط آموزشی نباشند و در فرآیند فعالیت های آموزشی به کار گرفته نشود، آموزشی صورت نخواهد گرفت، به عبارت دیگر وسایل آموزشی به مجموعه ی امکاناتی اطلاق می شود که شرایطی را به وجود می آورند تا تحت آن شرایط یادگیری بهتر، سریعتر و پایدارتر صورت گیرد. 

12. هر اندازه معلم دانش آموزان را به سوی حل مسأله و کاوشگری سوق دهد، یادگیری مؤثرتر و لذت بخش تر برای دانش آموزان خواهد شد.  

عناوین فرعی درس :

1- مفهوم مقاومت

2- کاربرد مقاومت در زندگی

3- انجام آزمایش

هدف کلی درس :

دانش آموزان با مفهوم مقاومت و کاربرد آن آشنا شوند.

هدفهای جزئی درس:

در فرآیند آموزش دانش آموزان باید:

الف - با مفهوم مقاومت آشنا شوند.

ب - با کاربرد مقاومت در زندگی آشنا شوند.

ج - روش آزمایش و تجزیه و تحلیل نتایج را یاد بگیرند.

هدفهای رفتاری درس :

پس از پایان آموزش (بحث در کلاس مطالعه کتاب و انجام آزمایشهای ارائه شده) از دانش آموزان انتظار می رود بتوانند:

1- مفهوم مقاومت را در چند جمله بیان کنند. ( شناختی - دانش)

2- تأثیر افزایش و کاهش مقاومت را در جریان الکتریکی در حدود 2 سطر توضیح دهند (شناختی - درک و فهم )

3- کاربرد مقاومت در زندگی انسان را در یک بند بنویسند. (شناختی - کاربرد)

4- .................

5- آزمایشهای ارائه شده در کتاب را انجام دهند و نتایج آنها  را در یک صفحه گزارش کنند. (شناختی - کاربرد)

6- ...............

پیش بینی رفتار ورودی

دانش آموزان برای فهم درس جدید باید:

1 - با مفهوم رسانا و نارسانا آشنا باشند.

2 - مفهوم جریان الکتریکی را بدانند.

3 - با عواملی که باعث جریان الکتریکی می شوند آشنا باشند.

4 - با کاربرد جریان الکتریکی آشنا باشند.

ارزشیابی تشخیصی

1 - سه نوع از اشیای رسانا را نام ببرید.

2 - جریان الکتریکی را در دو سطر توضیح دهید.

3 - چه عواملی موجب جریان الکتریکی می شود؟ در یک سطر توضیح دهید.

4 - به ذکر مثال، دو کاربرد جریان الکتریکی را بیان کنید.

فعالیت های آموزشی

الف) فعالیت های معلم (مراحل تدریس) :

1- حضور و غیاب

2- پرسش از درس قبل و بررسی مسائل و تکالیف دانش آموزان

3 - معرفی درس جدید

4 - طرح سؤال برای سیال سازی ذهن

5- توجه و دقت به پاسخهای دانش آموزان

6 - هدایت دانش آموزان در انجام آزمایشهای مطرح شده در کلاس

7 - پرسش و پاسخ درباره ی مسائل مطرح شده در زمینه مقاومت الکتریکی

8 - جمع بندی مطالب ارائه شده در کلاس

9 - ارائه تکالیف به دانش آموزان جهت انجام در خارج از کلاس

ب) فعالیت های دانش آموزان :( تجارب یادگیری)

1 - ارائه تکالیف جلسه ی قبل و بیان مشکلات در زمینه ی انجام آنها

2 - پاسخ به سؤالهای معلم

3 - طرح سؤال و بحث در مورد مقاومت الکتریکی

4 - مشارکت فعال در فعالیت های آموزشی کلاس

5 - توجه به مطالب معلم و یادداشت آنها

6 - مطالعه ی کتاب و پاسخ به سؤالهای کتاب

7 - انجام آزمایشهای کتاب

8 - تنظیم گزارش درباره نتایج آزمایشها

9 - انجام تکالیف ارائه شده (در منزل یا خارج از کلاس)

روش تدریس

روش توضیحی، روش پرسش و پاسخ، روش آزمایشگاهی

وسایل آموزشی

مولد، آمپرسنج، ولت سنج، لامپ، کلید، سیمهای رابط، کتاب درسی، تخته سیاه و گچ

ارزشیابی پایانی

ارزشیابی به صورت کتبی با شفاهی انجام خواهد شد.

سؤالهای ارزشیابی

1- مقاومت الکتریکی را در یک سطر توضیح دهید.

2- علت افزایش و کاهش مقاومت را در یک جریان الکتریکی با ذکل مثال توضیح دهید.

3- کاربرد مقاومت الکتریکی را در زندگی انسان به اختصار در یک بند بنویسید.

فعالیت های تکمیلی

1- مبحث درس را با دقت مطالعه کنند.

2- به سؤالهای صفحه ... به طور کتبی پاسخ دهند و در جلسه بعد با خود به کلاس بیاورند.

3- یکی از آزمایشهای مطرح شده در کتاب را انجام دهند، و نتایج آن را در یک صفحه بنویسند و در جلسه بعد در کلاس درس مطرح نمایند.

اهمیت فوق‌العاده‌ای که ریاضیات، در جامعه امروزی و در فعالیت گوناگون‌ترین تخصص‌ها دارد، بر کسی پوشیده نیست. با وجود این، خیلی زیاد نیستند کسانی که علاقه‌مند به ریاضیات باشند. البته فقط کسانی که کار و فعالیتشان به ریاضیات مربوط می‌شود، علاقه‌مند به ریاضیات نیستند بلکه کم هم نیستند مشتاقانی که ساعت‌های فراغت خود را، با ریاضیات می‌گذرانند. تمامی این‌ها چه حرفه‌ای‌ها و چه علاقه‌مندان، نه فقط فایده و اهمیت ریاضیات را می‌شناسند بلکه در ضمن، به ریاضیات شوق می‌ورزند و می‌توانند زیبایی و ظرافتی که در مسأله‌ها، قضیه‌ها و روش‌های ریاضی وجود دارد را احساس کنند.‏

احساس و منطق را با هیچ نیرویی نمی‌توان از هم جدا کرد و هر جدایی ساختگی منجر به تحریف هر دوی آنها می‌شود. هر احساس اگر احساس واقعی باشد، خردمندانه است چراکه احساس واقعی نمی‌تواند جدا از اندیشه و خرد آدمی پدید آید.‏

سـایت علمی دانشجویان ایران دراین زمینه رابـطه ریاضیات وهنرراتشریح کرده است که می خوانیم:



ارتباط هنر و ریاضی

هر انسانی از تماشای چشم انداز یک دامنه سرسبز، آرامش خود را باز می‌یابد، در عین حال، به فکر فرو می‌رود. شاعر احساس درونی خود را بیان می‌کند. نقاش با قلم و بوم خود تلاش می‌کند که دیگران را در شادی خود شریک کند.

گیاه‌شناس در پی گیاه موردنظر در رده‌های خاصی می‌رود. زبان‌شناس می‌خواهد ریشه و سرچشمه نام‌گذاری گیاه و دلیل آن را پیدا کند. داروشناس در جست وجوی ویژگی درمانی گیاه است و ریاضی‌دان نحوه قرار گرفتن گل و گلبرگ‌ها یا اندازه و شکل‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد. ولی هم گیاه عضوی یگانه است و هم انسان و اگر بخواهیم برخورد انسان با گیاه را بررسی کنیم ناچاریم، به تمامی این جنبه‌ها توجه داشته باشیم.‏ ‏«اشر» نقاش معروف هلندی در سال 1971 میلادی در سن 72 سالگی و یک سال پیش از مرگ خود نوشت:‏

‏«وقتی که هوشمندانه با رمز و راز‌های دور و برخود برخورد کردم و وقتی به تجزیه و تحلیل مشاهده‌های خود پرداختم، به ریاضیات رسیدم. من آموزش جدی در دانش ندیده‌ام ولی گمان می‌کنم بیشتر با یک ریاضی‌دان وجه مشترک داشته باشم تا با یک هنرمند.»و «رودن» مجسمه‌ساز مشهور فرانسوی می‌گوید:‏

«من یک رویاپرداز نیستم، بلکه یک ریاضی‌دانم. مجسمه‌های من فقط به خاطر این خوبند که ساخته و پرداخته اندیشه ریاضی‌اند.»‏از سوی دیگر، «ج.ه‌ هاردی» ریاضیدان انگلیسی معتقد است:‏

‏«معیار ریاضیدان مانند معیار نقاش یا شاعر، زیبایی است. اندیشه‌ها هم مانند رنگ‌ها یا واژه‌ها باید در هماهنگی کامل و سازگار با یکدیگر باشند. زیبایی نخستین معیار سنجش است.»‏



جایگاه هنر در درس ریاضی

اگر این را بپذیریم که، تصور و خیال، یکی از سرچشمه‌های اصلی آفرینش‌های هنری است، آن وقت ناچاریم قبول کنیم که، در ریاضیات هم، دست‌کم عنصر‌های زیبایی و هنر وجود دارد چرا که مایه اصلی کشف‌های ریاضی، همان تصور و خیال است.به قول «ولادیمیر ایلیچ» نویسنده «دفاتر فلسفی»، تصور و خیال «حتی در ریاضیات هم لازم است، حتی کشف حساب دیفرانسیل و انتگرال هم، بدون تصور و خیال، ممکن نبود.»

با هیچ نیرنگی، نمی‌توان از کشش انسان‌ها به سمت زیبایی‌ها جلوگیری کرد و آن چه زشت و نازیبا است را جانشین زیبایی‌ها کرد.‏

آدمی، از همان روزهایی که می‌شنود، می‌بیند و درک می‌کند، از موسیقی و نقاشی و شعر لذت می‌برد و چه به صورت لالایی مادر باشد یا آهنگ گوش‌نواز چایکووسکی، چه بیتی عامیانه و کوچه باغی باشد یا سرودی از لسان‌الغیب، چه هنرمندانه قالی‌های دستباف باشد و چه ظرافت‌ها و رنگ‌های چشم‌نواز بهزاد و کمال‌الملک، همه جا انسان را به سوی خود می‌کشاند و غرق در آرامش و لذت می‌کند. ولی تمامی این‌ها، یک شرط اساسی دارد و آن، این است که با آفریده‌ای از یک استاد هنرمند سروکار داشته باشید وگرنه، حرکت ناشیانه آرشه بر ویلون، روح شما را می‌آزارد و ردیف بی‌ربط واژه‌های شعر سخن ناشناس، شما را بیزار و کسل می‌کند. در واقع تمامی عرصه ریاضیات، سرشار از زیبایی و هنر است. زیبایی ریاضیات را می‌توان، در شیوه بیان موضوع، در طرز نوشتن ارائه آن، در استدلال‌های منطقی آن، در رابطه آن با زندگی و واقعیت، در سرگذشت پیدایش و تکامل آن و در خود موضوع ریاضیات مشاهده کرد.‏

هندسه، به مفهوم عام آن، زمینه‌ای سرشار از زیبایی است. می‌گویند افلاطون، تقارن را مظهر و معیار زیبایی می‌دانست و چون، گمان می‌کرد فقط هندسه است که می‌تواند رازهای هندسه را برملا کند و از ویژگی‌های آن برای ما سخن بگوید، به هندسه عشق می‌ورزید و بر سر در آکادمی خود نوشته بود: «هرکس هندسه نمی‌داند وارد نشود.» 

و هنوز هم، با آن که هنر کوبیسم بسیاری از سنت‌ها را درهم شکست و زیبایی‌های خیره‌کننده نامتقارنی را آفرید، باز هم از قدر و قیمت تقارن چیزی نکاست، و چه مردم عادی و چه صاحب‌نظران، همچنان اوج زیبایی را در تقارن و تکرار می‌بینند. شاید بتوان گفت که کوبیسم، مفهوم زیبایی ناشی از تقارن را گسترش داده و تکامل بخشیده است.‏

هندسه، همچون دیگر شاخه‌های ریاضیات، زاده نیازهای آدمی است، ولی در این هم نمی‌توان تردید کرد که در کنار سایر عامل‌ها یکی از علت‌های جدا شدن هندسه از عمل و زندگی و شکل‌گیری آن به عنوان یک دانش انتزاعی، کشش طبیعی آدمی به سمت زیبایی و نظم بوده است. و هرچه هندسه تکامل بیشتری پیدا کرده و عرصه‌های تازه‌ای را گشوده، نظم و زیبایی خیره‌کننده آن، افزون‌تر شده است.

از همین جا است که، یکی از راه‌های شناخت زیبایی ریاضیات و به خصوص هندسه، آگاهی بر نحوه پیشرفت و تکامل آن است. مفهوم نقطه و خط راست، از کجا آغاز شد و چگونه از فراز و نشیب‌ها گذشت، تا به ظرافت و شکنندگی امروز رسید. ما در طبیعت دور و بر خود، نه فقط نقطه و خط راست هندسی، بلکه دایره، مستطیل و کره و متوازی‌السطوح هم به معنای انتزاعی خود نمی‌بینیم.‏

این ذهن زیبا جو و در عین حال، آفریننده انسان بوده است که چنین شکل‌ها و جسم‌های به غایت ظریف و زیبا را ابداع کرده است و سپس کاربرد‌های عملی زیباتری هم برای آنها یافته است.‏

و در همین جا است که می‌توان جنبه دیگری از زیبایی ریاضیات را جست و جو کرد. ریاضیات با همه انتزاعی بودن خود، بر تمامی دانش‌ها حکومت می‌کند و جزء‌جزء قانون‌های آن، همچون ابزاری نیرومند دانش‌های طبیعی و اجتماعی را صیقل می‌دهد و به پیش می‌برد، تفسیر می‌کند و در خدمت انسان قرار می‌دهد.‏

با چند ضلعی‌های محدب منتظم، که نمونه‌های جالبی از شکل‌های متقارن‌اند، می‌توان تصویر‌های جالب و زیبایی به دست آورد. ولی جالب‌تر از آنها، چند ضلعی منتظم مقعر، یا چند ضلعی منتظم ستاره‌ای‌اند. ساده‌ترین آنها، یعنی پنج ضلعی منتظم ستاره‌ای را به سادگی می‌توان رسم کرد. بررسی ویژگی‌های چند ضلعی‌های منتظم (محدب و مقعر) و بدست آوردن شکل‌های ترکیبی از آنها، زمینه گسترده‌ای برای جلب دانش‌آموزان، به زیبایی‌های درس‌های ریاضی است. از آن جالب‌تر، کار با چند وجهی‌های منتظم است.

نشان دادن فیلم‌ها و اسلاید‌ها از چند وجهی‌های افلاطونی و چند وجهی‌های نیمه منتظم، به ویژه اگر همراه با توضیح ساختمان بلور‌ها و دانه‌های برف باشد، می‌توانند وسیله بسیار خوبی برای بیدار کردن احساس زیبایی دوستی دانش‌آموزان باشد.

ولی نباید گمان کرد که در اشکال نامنتظم نمی‌توان زیبایی‌ها را جست جو کرد. نسبت‌ها و اندازه‌گیری‌ها، زمینه بسیار مساعدی است که می‌تواند موجب رشد احساس زیبایی‌شناسی دانش‌آموزان بشود و آنها را به طرف ریاضیات جلب کند. مسأله‌های مربوط به ماکزیمم و مینیمم یکی از جالب‌ترین و دلکش‌ترین زمینه‌ها در هندسه است که، نه فقط نیروی تفکر و استدلال دانش‌آموز را بالا می‌برد، بلکه در ضمن، احساس هنری و زیباشناسی او را هم بیدار می‌کند.‏

در هندسه وقتی پاره‌خطی را طوری به دو بخش تقسیم کنیم که مجذور بخش بزرگتر برابر با حاصل‌ضرب تمامی پاره‌خط در بخش کوچکتر باشد، می‌گویند که: «پاره‌خط را به نسبت زرین تقسیم کردیم.» تقسیم پاره‌خط به نسبت زرین از دوران یونان باستان شناخته شده است و ریاضی‌دانان یونان باستان مستطیلی را که روی این دو بخش پاره‌خط ساخته شود زیباترین مستطیل می‌دانسته‌اند و آزمایش فوق توانست درستی نظر ریاضی‌دانان باستانی را تأیید کند.

درباره نسبت زرین باید یادآوری کرد که از همان دوران باستان، از این نسبت در مجسمه‌سازی و معماری به فراوانی استفاده می‌کرده‌اند. از همان دوران باستان ریاضیدانان در جست و جوی زیباترین راه‌حل برای مسأله‌ها بوده‌اند. در ریاضیات اغلب از اصطلاح زیباترین راه‌حل یا زیبایی راه‌حل استفاده می‌کنند. معلم ابتدا مسأله را به طریق عادی حل می‌کند و سپس راه‌حل هوشمندانه و ساده‌ای را برای حل مسأله وجود دارد، به دانش‌آموزان نشان می‌دهند. از ساده‌ترین مسأله‌هایی که در دبستان مطرح می‌شود، تا دشوارترین مسأله‌های سال آخر دبیرستان، می‌توان از این شیوه استفاده کرد. 



زیبایی شناسی در درس ریاضی

علاقه به هنر و توجه به زیبایی‌های طبیعت و زندگی یکی از جنبه‌های شخصیت انسانی را تشکیل می‌دهد و این علاقه را می‌توان و باید از همان سال‌های نخست تحصیل، شکل داد و تقویت کرد. مبارزه با زیبایی و کشاندن کودکان و نوجوانان به سمت پدیده‌های اندوه‌بار و تلاش برای دور نگه‌داشتن آنها از زیبایی‌های درون و بیرون خود، به معنای ستیز با طبیعت انسانی آنهاست و در بهترین صورت خود موجب یأس و سرخوردگی یا عصیان و بی‌بندوباری می‌شود.

درس‌های ریاضی می‌تواند نقش عمده‌ای در شکوفایی زیبایی‌شناسی داشته باشد و معلم با تجربه می‌تواند از هر فرصتی برای تقویت درک هنری دانش‌آموزان استفاده کند و ظرافت بیشتری به روحیه زیباشناسی آنها بدهد. کودکان و نوجوانان هر چیز جالب را دوست دارند و در ریاضیات، موضوع‌های جالب و زیبا، فراوان است.‏ریاضیات دانشی است منطقی، دقیق و قانع‌کننده و تمامی بخش‌های آن، مثل حلقه‌های زنجیر به هم پیوسته‌اند. سرچشمه تأثیر احساسی و هنری ریاضیات را، باید در قطعی بودن نتیجه‌گیری‌ها و عام بودن کاربردهای آن و در کامل بودن زبان ریاضیات، شاعرانه بودن تاریخ آن و در مسأله‌های معمایی و سرگرم‌کننده، جست وجو کرد.‏

codex09x

راههای تقویت املا

اهمیت نوشتن و نیاز به صحیح نوشتن در ایجاد ارتباط با دیگران بر کسی پوشیده نیست. در همین ارتباط از ابتدای آموزش رسمی خواندن و نوشتن، به کودکانمان می‌آموزیم که چگونه بنویسیم وچه اقداماتی در این باره انجام می‌دهیم تا بتوانند آموخته‌های خود را در موقعیت‌های مختلف به کار گیرند. مهمترین ماده درسی که این وضعیت را بر عهده دارد، املای فارسی است. املا در لغت به معنی پر کردن، بر سر جمع گفتن، تقریر کردن مطلبی تا دیگری آن را بنویسد، است. در زبان فارسی کلمه‌ای معادل املا و دیکته نداریم، ولی می‌توانیم «از بر نویسی» یا «گفتار نویسی» را جایگزین کلمه املا یا دیکته کنیم. منظور این است که شخص گفته‌های دیگران را بدون دیدن آن کلمات بنویسد. با توجه به این که درس املا بنای علمی در یادگیری سایر دروس است و توجه به این مهم، یکی از ضروریات نظام آموزشی ماست و از طرفی روش‌های متداول املا نمی‌تواند راه گشای مشکلات آموزشی در این درس باشد، لذا در این مجموعه سعی شده است چندین روش متنوع و جالب برای املا و تصحیح آن ارائه شود. تا از همین ابتدای سال تحصیلی با یاری اولیا و آموزگاران در افزایش توانمندی دانش‌آموزان تلاش شود.

۱) املا به صورت گروهی. به این شکل که بچه‌ها را به گروه‌های 5 یا 6 نفره تقسیم می‌کنیم و در هر گروه، هر خط را یک نفر از گروه می‌نویسد و در انتها نمره گروهی می‌دهیم و آن املا در پوشه کار گروه‌ها قرار می‌گیرد.

2) هر گروه یک متن املا با کمک تمام اعضای گروه خود می‌نویسد و ما املای همه گروه‌ها را جمع‌آوری کرده و می‌خوانیم و سپس یا بهترین متن دیکته را به کل کلاس می‌گوییم و یا از هر گروه یک پاراگراف انتخاب کرده و دیکته تلفیقی تهیه کرده و به کل کلاس، دیکته می‌گوییم. در این صورت متن دیکته را بچه‌ها انتخاب کرده‌اند.

3) بچه‌ها را گروه‌بندی می‌کنیم و سپس هر گروه متن دیکته‌ای را می‌نویسد و برای گروه دیگر می‌خواند تا آن گروه بنویسند. دیکته گروه به گروه نام دیگر این دیکته است.

 4) در روش دیگر، باز بچه‌ها به گروه‌های 5 یا 6 نفره تقسیم می‌شوند. 10 کلمه مهم از درس انتخاب می‌کنیم و از بچه‌ها در گروه‌ها می‌خواهیم که هر کدام جمله‌ای را در ارتباط با درس بنویسند و از کلمات مهم مورد نظر استفاده کنند و هر گروه جملات خود را کنار هم گذاشته و یک متن کوتاه و زیبا بسازد.

 5) در مواقعی که شاگردی ضعیف است و در املا پیشرفت چندانی ندارد، می‌توان در هنگام دیکته دانش‌آموز ضعیف را کنار دانش‌آموز قوی نشاند تا بعضی از لغات را که برایش مشکل است، با مشورت بنویسد. در نتیجه دانش‌آموز ضعیف، هم آن لغت را به خوبی به ذهن می‌سپارد و هم با افت نمره به طور مکرر مواجه نمی‌شود. البته این روش نباید به طور تکرار و همیشگی باشد.

6) در هنگام تصحیح کردن املا، معلم صحیح لغات را نمی‌نویسد و دانش‌آموزان خودشان درست لغات را از کتاب پیدا می‌کنند و بعد ما به آن املا نمره می‌دهیم. یعنی، ابتدا دور کلمات اشتباه خط می‌کشیم و صحیح آن را بچه‌ها می‌نویسند و ما به صحیح نوشتن آنها نمره می‌دهیم.

 7) روش دیگر این است که معلم بهتر است متن دیکته را قبل از املا برای بچه‌ها بخواند، ولی بچه‌ها چیزی ننویسند و تنها گوش دهند.

 8) بعد از املا هم باید متن مجدداً خوانده شود، یعنی در هر املا کل متن باید سه بار خوانده شود.

9) در صورت دیگر املا، می‌توان شفاهی دیکته را خواند و بچه‌ها لغات مهم آن را هجی کنند و در هوا بنویسند. 10) نوع دیگر املا می‌تواند چنین باشد که شاگرد پشت سری کلمات را روی پشت فرد جلویی بنویسد و شاگرد جلویی از روش حرکت انگشتی فرد عقبی بتواند لغات را بفهمد و بنویسد که این یک نوع بازی و املا است.

11) در روش دیگر به بچه‌ها می‌گوییم روزنامه با خود به کلاس بیاورند و لغات را ببرند و از لغات بریده شده یک بند املا برای ما درست کنند و بر روی ورقه بچسبانند. یا این روش می‌تواند به صورت گروهی هم صورت گیرد.

12) می‌توان املایی را به صورت پلی‌کپی بدون نقطه، بدون تشدید و یا به صورت لغات ناقص به دانش‌آموزان داد تا آنان در جای مناسب نقطه بگذارند و یا تشدید قرار دهند یا لغات ناقص را کامل کنند.

 13) می‌توان دیکته را به صورت لغات صحیح و غلط در کنار هم قرار داد تا بچه‌ها کلمه غلط را خط بزنند.

 14) روش دیگر املا می‌تواند به صورت تصویری باشد. یعنی، شکل را به دانش‌آموزان بدهیم تا آنان املای صحیح آن را بنویسند.

 15) املای تقویت حافظه: بدین صورت که معلم متنی را روی تخته می‌نویسد و سپس متن را برای دانش‌آموزان می‌خواند و سپس روی نوشته‌هایش روی تخته پرده می‌کشد و بچه‌ها باید هر آنچه از متن فهمیده‌اند را بنویسند. سپس معلم پرده را از تخته برمی‌دارد و بچه‌ها متن خود را با متن تخته مقایسه می‌کنند و به خود امتیاز می‌دهند.

 16) روش دیگر، می‌تواند استفاده از آینه باشد که کلمات را بر عکس بنویسیم و بچه‌ها با آینه درست آن را بنویسند و یا صحیح آن را بخوانند.

 17) دیکته آبکی: روش دیگر، استفاده از آب و محیط حیاط مدرسه است. بدین ترتیب که بچه‌ها به صورت انفرادی و یا گروهی با خود آب‌پاش به مدرسه می‌آورند و با آب دیکته را روی زمین بنویسند و گروهی نوشته‌های خود را تصحیح کنند.

 18) روش دیگر در تصحیح املا این است که دانش‌آموزان با اشتباهات خود جمله بسازند و یا دیکته به صورت جمله‌سازی از لغات مهم درس باشد.

 19) کلمات مهم یا مشکل درس را روی پارچه بنویسند و سپس با خمیر و یا نخ و سوزن کلمات را بسازند و یا بدوزند که در این صورت املا با هنر و بازی توأمان می‌شود (یادگیری تلفیقی)

 20) دانش‌آموزان از اشتباهات خود در املا کلمات هم‌خانواده، متضاد و یا هم معنا بنویسند.

 21) برای آشنایی دانش‌آموزان با انواع صداها و لهجه‌ها در هنگام دیکته گفتن و از این که بچه‌ها تنها به صدا و لحن معلم خود خو نگیرند، معلم می‌تواند از اطرافیان خود بخواهد تا متن املا را بر روی نوار بخوانند و صدای خود را ضبط کنند و سپس آن متن را به کلاس بیاورد و بچه‌ها از روی آن نوار دیکته بنویسند و در هنگام ارزشیابی پایانی و یا هر زمان دیگر بچه‌ها دچار مشکل نشوند.

 22) همکاران معلم می‌توانند در املاهای کلاسی جای خود را تعویض کنند و به بچه‌های کلاس‌های دیگر املا بگویند تا بچه‌ها با انواع صداها و لحن‌ و گویش در دیکته آشنا شوند.

 23) دانش‌آموزان می‌توانند به والدین خود دیکته بگویند و والدین در املای خود چند کلمه را اشتباه بنویسند تا بچه‌ها آنها را تصحیح کنند و به پدر و مادر خود نمره دهند.

 24) بچه‌ها می‌توانند به معلم خود دیکته بگویند. هر گروه یک پاراگراف به معلم بگوید و در انتها گروه‌ها ورقه‌ معلم را تصحیح کنند و یا هر گروه پاراگراف مخصوص به خود را صحیح کند. البته بهتر است معلم چند کلمه را عمداً اشتباه بنویسد.

25) برای والدین بی‌سواد، فرزند می‌تواند صدای خود را ضبط کند و از روی صدای خود به خودش دیکته بگوید یعنی صدای ضبط شده خود را جایگزین صدای اولیای خود که بی سواد هستند، نماید.

 26) یکی دیگر از روش‌ها برای تصحیح املا این است که می‌توان املا را به بچه‌ها داد تا تصحیح کنند، ولی در نهایت نمره نهایی را معلم بدهد و یا دانش‌آموزان تصحیح کننده با مداد کنار دفتر فرد، نمره بگذارند و بعد معلم، نمره خود را با نمره‌ای که دانش‌آموزان داده مقایسه کند.

 27) معلم لغاتی را بر روی مقوا می‌نویسد و مقوا را به تخته نصب می‌کند و زمان کوتاهی وقت می‌دهد تا دانش‌آموزان کلمات را به دقت نگاه کنند و سپس مقوا را جمع می‌کند. در این جا بچه‌ها هر آنچه از لغات در ذهنشان مانده است را می‌نویسند و ما لغات و کلمات آنان را تصحیح می‌کنیم تا دقت آنان سنجیده شود.

 28) دانش‌آموزان املا را در هوا بنویسند و ما هم در هوا تصحیح کنیم نه با قلم و روی کاغذ

29) روش دیگر املا که همراه با بازی هم است، این است که دانش‌آموزان با گچ روی زمین مدرسه و حیاط مدرسه دیکته بنویسند و سپس حیاط را دسته‌جمعی بشویند تا آثار گچ حیاط مدرسه را کثیف نکند.

 30) معلم می‌تواند املا را بر روی چندین کارت بنویسد و این کارت‌ها بین گروه‌ها تقسیم شود تا تمام گروه‌ها کارت را ببیند و سپس کارت‌ها را جمع کرده و از روی آنها دیکته بگوید. لازم به تذکر است که روش‌های املا که به عنوان نمونه بیان گردید را نباید به عنوان روش واحد تلقی کرد. اگر هر روشی بیشتر از اندازه استفاده گردد، ارزش آموزشی خود را از دست می‌دهد. لذا اگر معلم بنا به ضرورت و در نظر گرفتن تنوع، روش‌های متنوع املا را به کار گیرد نتیجه مفیدی عاید دانش‌آموزان خواهد شد. 

 اصول و مبانی املا

 مراحل آموزش نوشتن به پنج مرحله زیر تقسیم می شود:

1) آموزش نوشتن غیر فعال ( رونویسی )

2)  آموزش نوشتن نیمه فعال ( املا )

3) آموزش نوشتن فعال پایه یک( کلمه سازی )

4)  آموزش نوشتن فعال پایه دو(حمله سازی )

5) آموزش نوشتن فعال ( خلاق )

انشا و انواع آن با توجه به مشکل دانش آموزان در مرحله آموزش نوشتن نیمه فعال (املا) است به آموزش املا می پردازیم. مهارت املا نویسی به معنی توانایی جانشین کردن صحیح صورت نوشتاری حروف , کلمات و جمله ها به جای صورت آوایی آنهاست . دانش آموزان بـایـد به این مهارت دست یابند تا بتوانند بخوبی بین صورت تلفظی کلمه ها و حروف سازنـده آن ها پیـونـد مناسبی بـرقـرار کنند بدین ترتیب زمینه لازم برای پیشرفت آنان در درس های جمله نویسی , انشا و به طور کلی مهارت نوشتن بهتر فراهم می شود , دانش آموزان هنگام نوشتن املا باید نکاتی را در باره صداهایی که بوسیله معلم در قالب کلمات و جمله ها بر زبان جاری می شود رعایت نمایند :

الف) آنها را خوب بشنوند + تشخیص دقیق کلمه + ادراک کلمه

 ب) آنها را خوب تشخیص دهند + یادآوری و مجسم ساختن تصویر + بازشناسی کلمه صحیح در ذهن.

ج) آنها را درست بنویسند + نوشتن صحیح حروف سازنده کلمه + بازنویسی کلمه و توالی مناسب آنها.

اشکالات املایی دانش آموزان که از دیدگاه زبان شناختی بر اثر اشکالات رسم الخطی , تاثیر لهجه و گویش محلی دانش آموزان و فرایندهای آوایی حذف , تبدیل , افزایش و قلب به وجود می آیند از دیدگاه روان شناختی از موارد زیر سرچشمه می گیرند :

الف) ضعف در حساسیت شنوایی , مثال : ژاله -  جاله

 ب) ضعف در حافظه شنوایی , مثال جا انداختن کلمات

 ج) ضعف در حافظه دیداری , مثال حیله – هیله

 د) ضعف در حافظه توالی دیداری , مثال مادر – مارد

 هـ) قرینه نویسی , مثال دید –

و) وارونه نویسی , مثال دید –

ز) عدم دقت , مثال : گندم – کندم

ح)نارسا نویسی , مثال رستم – رسم

 روش تدریس املا

املا واژه ای است عربی و معنای آن نوشتن مطلبی است که دیگری بگوید یـا بخـوانـد . درس املا در بـرنـامـه آمـوزشـی دوره ابتدایی اهداف زیر را در بر می گیرد

1)  آموزش صورت صحیح نوشتاری کلمه ها و جمله های زبان فارسی

2)  تشخیص اشکالات املایی دانش آموزان و رفع آنها

3)  تمرین آموخته های نوشتاری دانش آموزان در رونویسی.

بدیهی است با نوشتاری که با غلط های املایی همراه باشد ارتباط زبانی بین افراد جامعه بخوبی برقرار نمی شود . بنابراین , لزوم توجه به این درس کاملاً روشـن اسـت عـلاوه بـر اهـداف فـوق , امـلا نـویسی , دانـش آمـوزان را یـاری می کند تا مهارت های خود را در زمینه های زیر تقویت نمایند

-  گوش دادن با دقت

-  تمرکز و توجه داشتن به گفتار گوینده ( معلم)

-  آمادگی لازم برای گذر از رونویسی ( نوشتن غیرفعال ) جمله نویسی و انشا (نوشتن فعال) نکات برجسته

روش آموزش املای فارسی

1) توجه بیشتر به وجه آموزشی درس املا نسبت به وجه آزمونی آن

 2) انعطاف پذیری در انتخاب تمرینات  در هر جلسه املا

3) توجه به کلمات به عنوان عناصر سازنده جمله های زبانی

4- ارتباط زنجیر وار املاهای اخذ شده در جلسات گوناگون

معیارهای ارزشیابی

عناصر دیگر روش آموزش املا را به صورت زیر هم میتوان مرحله بندی کرد :

گام اول, انتخاب متن املا  و نوشتن آن روی تخته سیاه و خواندن آن

گام دوم , قرائت املا توسط معلم و نوشتن آن توسط دانش آموزان

 گام سوم , تصحیح گروهی املاها و تهیه فهرست خطاهای املایی

گام چهارم , تمرینات متنوع با توجه به اولویت بندی اشکالات املایی استخراج شده.  

گام اول , انتخاب متن :

در انتخاب متن املا به موارد زیر توجه شود : - متن مورد نظر حاوی جمله باشد و از انتخاب کلمه به تنهایی خودداری شود. - کلمات سـازنـده جمـلات متـن از حـروفـی تشکیل شده باشند که قبلاً تدریس شده اند. - کلمات خارج از متن کتاب های درسی , از 20 درصد کل کلمات بیشتر نباشد. - علاوه بر جملات موجود در کتاب های درسی , با استفاده از کلمات خوانده شده , جملات دیگری هم در نظر گرفته شوند . - در هر جلسه از کلماتی که در جلسات قبلی برای دانش آموزان مشکل بوده اند نیز استفاده شود تا بتوان درجه پیشرفت شاگردان را اندازه گیری کرد.

گام دوم

معلم متن املا را از روی تابلو پاک کرده , پس از آماده شدن دانش آموزان , آن را با صدایی بلند و لحنی شمرده و حداکثر تا دو بار قرائت می کند . البته هنگام قرائت متن املا از خواندن کلمه به کلمه خودداری کرده , متن را به صورت گروههای اسمی و فعلی یا جمله کامل قرائت می کند تا دانش آموزان با بافت جمله و معنای آن آشنا شوند . متن املا را با سرعت مناسب تکرار می کند تا کند نویسان هم , اشکالات خود را بر طرف نماند .  

گام سوم

این گام با مشارکت کامل دانش آموزان انجام می شود و معلم بدون اشاره به نام آنان تک تک املا ها را بررسی و مشکلات را استخراج می کند . به این ترتیب که معلم املای اولین دانش آموز را در دست می گیرد و به کمک دانش آموز کلمات یاد شده را رونویسی می کند. سپس املای دومین , سومین و .... در دست می گیرد و به کمک همان دانش آموز یا دانش آموز دیگری , صورت صحیح غلط های املایی را روی تابلو ثبت می کند . البته هر جا که غلط ها تکراری بودند جلوی اولین مورد آن یک علامت ( مثلاً * ) می زند . در پایان با شمردن غلط ها , اشکالات املایی دانش آموزان را اولویت بندی می کند .  

گام چهارم

در ایـن گام معلـم با توجه به مهمترین و پر تعداد ترین اشکالات املایی دانش آموزان با بکار گیری انواع تمرینات حرف نویسی و کلمه نویسی و همچنین تمرینات کلمه سازی و جمله سازی به تقویت توان نوشتاری دانش آموزان می پردازد. 

درس پژوهی چیست؟

اهداف درس پژوهی :

الف1- گسترش فرهنگ یادگیری در مدارس 2-فراهم کردن محیط یادگیری معلمان از یکدیگر 3- ارتقا دانش حرفه ای معلمان 4- بازاندیشی در رفتار خود 5- مشارکت در تحول مستمر آموزش .

ب: 1- درس پژوهی مدلی اثربخش برای پژوهش در مدرسه 2- یادگیری چگونه از همدیگر بیاموزند 3- سهیم بودن در تجارب آموزشی و تربیتی یکدیگر4- بازاندیشی در رفتارهای آموزشی و رسیدن به راههای بهتر برای یاد دادن و یاد گرفتن 5- تولید دانش حرفه ای

پ: با درگیر ساختن معلمان در فرایند تبیین مساله ، طرح نقشه ، عمل ، مشاهده ، بازاندیشی (بازنگری) فرهنگ مشارکتی حرفه ای را ارتقا می دهد.

ت: کمک به تغییر در فرهنگیان مدرسه ، ایجاد و توسعه دادن محیطی انعطاف پذیر برای دستیابی به یادگیری سازمانی

ث: احساس مسئولیت بیشتر در اداره مدرسه ، عاملی برای فراهم آوردن یادگیری از خود از طریق مشاهدهِ بازاندیشی در عملِ انجام شده و خود ارزیابی

ج: تشویق معلمان به همکاری با محققان در حمایت از ترویج فکر سیستماتیک و تفکر انتقادی ، توجه اصلی معلمان به فرایند یاد دهی ، یادگیری ، و ایجاد علاقه بیشتر معلمان در زمینه توجه به یادگیری شاگردان در کلاس درس

چ: کمک کردن در محیطی شوق انگیز و مسئوولانه به بهسازی فرهنگ مدرسه ، ارتقا ظرفیت خود برای تبدیل شدن از نقش آموزگار به یادگیرنده و رهبری فرایند یادگیری تغییر دهند. حمایت از رهبری آموزشی در ایجاد تفکر نوآورانه و غنی سازی یادگیری ، توسعه مهارتهای خود به عنوان رهبران تحول در مدرسه ، تولید دانش حرفه ای ،گسترش فرهنگ یادگیری ، رهبری اثربخش از طریق توسعه مشارکت ،همکاری و بازاندیشی گروهی .

ح: درک عمیق تر مدیران آموزشی از درس پژوهی ، بکارگیری استراتژی های اثربخش تر در ارتقای مدیریت آموزشی ،تغییریاددهنده به یادگیرنده ،تبدیل مدرسه از مکان آموزش به جایی برای یادگیری متحول می سازد ، مدرسه را به مثابه سازمان یادگیرنده بازسازی می کند.

مراحل درس پژوهی :

۱-تبیین مساله و انتخاب موضوع

دانش آموزان در درک کدام مباحث و دروس مشکل دارند ؟

یافتن روشی برای انتقال یک مفهوم جدید در کلاس درس

یک سوال جزیی ( بهبود فهم دانش آموزان از چگونگی جمع کردن کسرهایی با مخرج های نامساوی )

الزامات تبیین مساله

طرح مبانی نظری موضوع

بهره گیری از یافته های پژوهشی

توجه به ویژگی ها و شرایط خاص مساله

۲-برنامه ریزی درس پژوهی 

 ضرورت و اهمیت پرداختن به موضوع (از طریق درس پژوهی )

 کاربردهای عملی و نظری

 تهیه و تدوین الگوی طرح درس (مبتنی بر روشهای فعال تدریس)

تعیین اعضای گروه (5نفر)وظایف و مسئولیت ها و نقش هریک

امکانات مورد نیاز برای مجری درس ،زمان انجام ،فیلمبردار،تعیین دبیر تیم و...

تهیه طرح درس توسط گروه

۳-آموزش درس بر اساس برنامه و طرح درس تنظیم شده انجام گردد

تعیین تاریخ تدریس ، نشستن معلمان هنگام تدریس در عقب کلاس

انجام فیلمبرداری توسط یک نفر

یک نفر تدریس معلم را بر اساس طرح درس تعیین شده نظارت می کند.

یک نفر واکنش ها ، عملکرد دانش آموزان را زیر نظر دارد و ضمن تهیه گزارش میزان علاقه و فعالیت های آنان را زیر نظر دارد.

۴-ارزشیابی تدریس و بازتاب تاثیر آن در برنامه ریزی مجدد درس

اظهار نظر معلم مجری طرح درس در مورد تدریس خود ،بیان نظر خود درباره ی چگونگی اجرای درس و مسائل عمده آن بعد معلمان عضو گروه با دیدی انتقادی درباره ی قسمت هایی از درس که از نظر آنان مشکل داشته حرف می زنند. تمرکز بر درس است نه معلمی که آنرا آموزش داده درس محصول گروه است و همه اعضا در مورد نتیجه برنامه خود احساس مسئولیت می کنند و در واقع از خود انتقاد می کنند. دبیر تیم تمام نقطه نظرات را یادداشت می کند.

۵-تجدید نظر در تدریس

معلمان گروه درس پژوهی با توجه به مشاهدات و بازخوردها در درس تجدیدنظر می کنند(مواد آموزشی ، فعالیت ها، سوال ها و . . . )

یک سوال اساسی چگونه می توان برنامه را بهتر اجرا کرد ؟

با توجه به مشاهدات و یادداشت های معلمان ، واکنش های دانش آموزان و نظرات معلم مجری ،در طرح درستجدید نظر می شود.

ممکن است ( روش تدریس ،فعالیت ها ، سوال ها، مسائل مطرح شده ، مواد و رسانه انتخاب شده یا همه اجزای درس ) تغییر کند تا در دور بعد تدریس نتایج بهتری عاید شود.

۶-آموزش درس تجدید نظر شده

درس تجدید نظر شده یک بار دیگر با رفع نواقص و بر اساس اصلاحات انجام شده تدریس می گردد .

(تدریس نهایی)

این تدریس ممکن است توسط همان معلم و در همان کلاس یا توسط یکی دیگر از اعضای گروه و در همان کلاس یا در مکانی دیگر تدریس شود.

در این مرحله اعضای شورای معلمان در تدریس حضور دارند .(ممکن است تعداد معلمان و اعضای گروه بیشتر از دانش آموزان باشد.)

۷-ارزشیابی و باز اندیشی سوال

این مرحله از درس پژوهی که در جلسه مطرح می شود . چه چیزی از درس پژوهی و اجرای آن آموخته شد ؟

یادگیری و فهم دانش آموزان و مساله ای که به خاطر آن پژوهش انجام شد در این مرحله بررسی می شود و تیم از خود می پرسند تا چه اندازه خوب عمل کردیم. بطور کلی میزان تحقق اهداف بیان می شود .

در این مرحله ممکن است از افرادی مانند معلمان مجرب ، مولفان کتب درسی ، اساتید دانشگاه ، انجمن های علمی مرتبط با موضوع درس پژوهی دعوت به عمل آید. همه اعضای شورای معلمان به همراه یک فرد متخصص خارج از مدرسه تدریس را نقد و بررسی و تغییراتی پیشنهاد می کنند.

۸-سهیم شدن در نتایج و دستاوردها

نوشتن گزارش پایانی (تشریح فرایند درس پژوهی و یافته ها همراه با مستندات ، گزارش ها ، فیلم ها ، عکس ها ، صورت جلسات ، نقطه نظرات معلمان و دانش آموزان و اولیا )

بازدیدهای افراد متخصص و مسئولین ؛ بازدیدهای معلمان از مدارس یکدیگر ؛ تبادل تجربیات

  آموزش و پرورش رسمی در ایران با قدمتی بیش از یک قرن در ادوار مختلف به دنبال تحول و دگرگونی بوده لکن به دلیل کم توجهی به مبانی ارزشی ویژگی های فرهنگی و نیازهای اجتماعی در این زمینه کمتر توفیق داشته است  آموزش و پرورش رسمی در ایران با قدمتی بیش از یک قرن در ادوار مختلف به دنبال تحول و دگرگونی بوده لکن به دلیل کم توجهی به مبانی ارزشی ویژگی های فرهنگی و نیازهای اجتماعی در این زمینه کمتر توفیق داشته است .

با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و جاری شدن ارزش های اسلامی در ارکان حکومت تغییرات گسترده ای در بنیادهای نظری اهداف محتوی روش ها و دیگر اجزای نظام آموزشی آغاز شد اما به دلیل حاکمیت دیدگاههای گذشته و عادت شدن روش ها آنگونه که بایسته نظام جمهوری اسلامی است این تغییرات نهادینه نشده و ضرورت آن همچنان به قوت خود باقی است . رهبر معظم انقلاب با نگاه عمیق همه جانبه و پایدار نسبت به رسالت آموزش و پرورش در نظام اسلامی بر ناکافی بودن تغییرات در نظام آموزشی تاکید کرده و بر لزوم استمرار آن به صورت دقیق تر و عمیق تر امر فرموده اند. در جهت پاسخگویی به فرامین رهبری معاونت آموزش و نوآوری به دنبال ایجاد تغییر در عناصر مختلف نظام آموزشی ازجمله سیستم ارزشیابی تحصیلی برآمده است .

سیستم ارزشیابی جدید (توصیفی ) مرحله مطالعاتی و آزمایشی خود را در سال های گذشته (۱۳۸۱ الی ۱۳۸۶ ) طی کرده و از سال تحصیلی ۸۸ ـ۸۷ وارد مرحله جدیدی شده که بدون هماهنگی و همراهی آموزگاران مدیران دانش آموزان و والدین گرامی به موفقیت نخواهد رسید. ارزشیابی توصیفی در صدد است با تغییر در دیدگاه ها نگرش ها و روش های دست اندرکاران نظام آموزشی و خانواده ها محیط پربار بانشاط و جذابی را برای کودکان فراهم نماید. مجموعه حاضر برای آشنایی کلی والدین گرامی تنظیم شده و امید است بتواند به بخشی از سوال های این عزیزان پاسخ دهد.

یکی از مهمترین دغدغه های والدین در امر تعلیم و تربیت فرزندان موفقیت آنان در امور تحصیلی است . نظام آموزش و پرورش با درک این دغدغه ارزشمند خود را ملزم می داند تا حداکثر تلاش خود را برای فراهم آوردن شرایط مناسب یادگیری و رشد و بالندگی فرزندان ایران عزیز اسلامی فراهم نماید. آیا تاکنون از خود پرسیده ایم که انتظارمان از مدرسه چیست به این سوال مهم هر کسی پاسخی می دهد.
عده ای اعتقاد دارند مدرسه باید علوم مختلف را به دانش آموزان آموزش دهد. عده ای دیگر به آموزش مهارت های زندگی گروهی نیز بر رشد ارزش ها و ویژگی های اخلاقی و... تاکید می نمایند. پاسخ هیچ گروهی نادرست نیست . اما کامل هم نیست مدرسه وظیفه دارد فرصت های مناسبی برای تعلیم و تربیت اسلامی به معنای واقعی فراهم نماید و نباید هیچیک از موارد فوق مورد کم توجهی قرار گیرد. کودکان باید مهارت های پایه و اساسی را با جذاب ترین روش ها در محیط آرام و دلنشین بیاموزند و با مشارکت فعال و موثر در این فرایند آماده زندگی در جامعه فردا شوند .

دوره ابتدایی در نظام آموزشی ایران دانش آموزان گروه سنی ۱۰ ـ۶ ساله را دربرمی گیرد و این دوره به دلیل ویژگی ها و شرایط سنی کودکان از اهمیت و حساسیت بیشتری نسبت به دوره های تحصیلی دیگر برخوردار است زیرا : کودکان در این دوره بیشترین آمادگی را برای یادگیری دارند. انگیزه و علاقه کودکان به آموختن با توجه به گرایش فطری آنها به جستجوگری و پرسشگری و کسب شناخت بالاست . دوره ای است که شخصیت دانش آموزان شکل می گیرد و آینده آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. در این دوره کودکان هنوز قالب شخصیتی پیدا نکرده اند و شرایط لازم را برای کسب تجارب ارزشمند دارند.
تصورات دانش آموزان نسبت به معلم کتاب مدرسه آموختن و... شکل می گیرد. تغییرات در این دوره بیشتر در ابعاد کیفی انجام می شود و امکان سنجش آنها به صورت کمی و دقیق وجود ندارد. آیا به نظر شما با وجود ویژگی های دوره ابتدایی و انتظاراتی که از مدرسه می رود با روش های محدودی که در حال حاضر برای شناخت کودکان و کسب اطلاعات لازم استفاده می شود. می توان به یادگیری درونی و فعال امیدوار بود قطعا پاسخ شما به این سوال منفی است . لذا برای رسیدن به اطلاعات کامل هستند. معتبر و دقیق درخصوص دانش آموزان به ویژه در یادگیری های آنان نیازمند ایجاد تغییر در روش های سنجش و ارزشیابی هستیم .

● ارزشیابی تحصیلی چیست؟
همه ما با امتحان آشنا هستیم وقتی دانش آموز بودیم مکرر در امتحان شرکت کرده ایم اما آیا براستی خود امتحان هدف است یا امتحان وسیله ای است برای تشخیص ویژگی ها توانمندی ها تغییرها تفاوت ها پیشرفت ها موفقیت ها و... و آیا باز صرفا تشخیص مواردی که ذکر شدند هدف هستند یا انتخاب برترین ها توانمندترین ها کمک به رفع نیازها پاسخگویی به احتیاجات ارایه رهنمودها توجه به تفاوت ها و در آموزش و پرورش کمک به رشد تعالی و پیشرفت از طریق یادگیری آیا امتحاناتی که در حال حاضر وجود دارد خود به هدف تبدیل نشده اند آیا این امتحانات اطلاعات لازم در ابعاد مختلف را به ما می دهند و آیا این اطلاعات در زمینه های مورد نیاز برای تصمیم گیری جامع و معتبر هستند اینجا نیز پاسخ ها می تواند متفاوت باشد. اما هیچیک از ما نمی توانیم مشکلاتی را که اینگونه امتحانات داشته و دارند را انکار کنیم . آیا چاره کار در این است که امتحان را حذف کنیم یا باید نگاه خودمان و روش های برگزاری امتحان و استفاده ای که از نتایج آن می شود را تغییر دهیم بله درست است ما برای اینکه به دانش آموز کمک کنیم تا بهتر یاد بگیرد و از یادگیری لذت ببرد و آن را در زندگی به کار گیرد نیازمند شناخت او هستیم بنابراین به روش هایی نیاز داریم که بتوانند این شناخت را فراهم نمایند. ارزشیابی تحصیلی این کار را انجام می دهد. یعنی معلم با استفاده از امتحان گرفتن تکلیف دادن کار عملی خواستن پرسش کردن و... اطلاعات لازم را بگیرد و بر اساس آن وظیفه خود را که همان فراهم کردن زمینه رشد پیشرفت و تعالی در ابعاد مختلف است انجام دهد. بنابراین امتحان یکی از روش هایی است که معلم انجام می دهد تا دانش آموز را بشناسد و البته نباید تنها روش جمع آوری اطلاعات باشد. روشهای دیگری نیز باید توسط معلم برای شناخت همه جانبه دانش آموزان انجام گیرد که به آنها سنجش و ارزشیابی می گویند.

● چرا ارزشیابی تحصیلی دوره ابتدایی باید تغییر کند
شاید این سوال مهمترین سوال برای والدین گرامی باشد. چه مشکلاتی در روش های فعلی وجود دارد وقتی به اهداف و انتظارات خودمان از مدرسه و آموزش و پرورش دقیق تر شویم متوجه خواهیم شد برای ایجاد این انتظارات و در فرزندانمان به نگرشی نو روش ها و افراد جدید نیاز داریم در حالیکه اشکالات نظام نمره ای در دوره ابتدایی عبارتند از :
۱) دانش آموزان را با اضطراب و نگرانی روبه رو می کند و محیط مدرسه را از نظر روانی و عاطفی تهدید می کند
۲ ) بیشتر به اطلاعات و دانش جزیی و حفظیات توجه می شود تا درک و فهم و یادگیری های عمیق .
۳ ) کودکان را به رقابت های نابرابر و ناسالم می کشاند و نظام برنده و بازنده را ترویج می کند .
۴ ) گرفتن نمره بالا و یا قبولی به جای یادگرفتن و به دست آوردن تجارب مفید تبدیل می شود .
۵ ) به آنچه که دانش آموزان خارج از کلاس و یا مدرسه کسب می کنند کم توجه است .
۶ ) به دانش آموزان القا می کند فقط مطالبی را مطالعه کنند که در امتحان به آنها توجه می شود .
۷ ) باعث نگرانی کاذب در اولیا می شود .
۸ ) شناخت مناسبی از وضعیت تحصیلی و تربیتی دانش آموزان ارائه نمی دهد . مشکلات فوق و سایر مشکلاتی که در این مجموعه امکان طرح آنها وجود ندارد لزوم تغییر در روش های ارزشیابی تحصیلی دوره ابتدایی را ضروری و اجتناب ناپذیر کرده است . این تغییرات در قالب طرحی تحت عنوان « ارزشیابی توصیفی » ارایه گردیده است تا بخشی از این نگرانی ها را برطرف نماید.

● ارزشیابی توصیفی چیست
ارزشیابی توصیفی شکلی از ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی است که در آن معلم با مشارکت فعال و دانش آموز و اولیای ایشان بااستفاده از ابزارهای مختلف به جمع آوری اطلاعات در زمینه تلاش ها پیشرفت ها و موفقیت های دانش آموزان می پردازد و با طبقه بندی تحلیل و تفسیر اطلاعات به آنها کمک می کند تا بهتر یاد بگیرند و مشکلات یادگیری خود را به کمک اولیا و معلمان برطرف کنند. هدف اصلی در ارزشیابی توصیفی بهبود شرایط یادگیری دانش آموزان با از بین بردن اضطراب های نامطلوب ناشی از برگزاری امتحانات و بازخوردهای عددی است .

● ویژگی های ارزشیابی توصیفی
۱ ) در ارزشیابی توصیفی به جای دادن نمره به دانش آموز از عبارت های کیفی مثل تلاش خوبی داشته ای با تلاش به موفقیت رسیده ای برای موفقیت باید بیشتر تلاش کنی با انجام تمرین بیشتر مشکل شما برطرف می شود و... استفاده می شود.
۲ ) ارزشیابی توصیفی به زمان خاص محدود نمی شود این ارزشیابی در محیط های یادگیری فعالیت های خارج از کلاس و محیط زندگی نیز جریان دارد.
۳ ) تلاش و رشد کودکان همانند موفقیت آنان ارزشمند است و فقط به موفقیت ها امتیاز داده نمی شود بلکه تلاش و پیشرفت نیز امتیاز دارد.
۴ ) همانگونه که یادگیری دانش آموزان در حوزه های مختلف و سطوح متفاوت است سنجش و ارزشیابی آن نیز باید بااستفاده از ابزارهایی باشد که بتواند این یادگیری ها را بسنجد. پوشه کار آزمون ها مشاهدات ازجمله ابزارهایی است که در ارزشیابی توصیفی مورد استفاده قرار می گیرد.
۵ ) در ارزشیابی توصیفی اصل بر ارتقا دانش آموزان بر پایه های بالاتر است مگر در موارد بسیار نادر و زمانی که دانش آموزان به دلایل خاصی به اهداف مدنظر نرسیده باشند.
۶ ) کارنامه دانش آموزان علاوه بر عملکرد درسی عملکرد اجتماعی و عاطفی و جسمانی ـ فیزیکی را منعکس می نماید . ارزشیابی توصیفی یا ویژگی های فوق راهکارهایی را برای برطرف کردن بخشی از مشکلات فراروی ارزشیابی تحصیلی ارائه داده است که در ادامه به آنها اشاره می شود.

● برتری ها یا ویژگی های ارزشیابی توصیفی نسبت به روش کمی
الف ) مهمترین هدف ارزشیابی توصیفی ایجاد تغییر در دیدگاه ها و نگرش های مسئولان مدیران آموزگاران و والدین نسبت به ارزشیابی تحصیلی است . زیرا اصلی ترین عامل کارآمدی پایین روش های فعلی نگاه نادرست به هدف های مستتر در هر یک از روشهاست که منجر به استفاده نادرست از آنها می شود. به عنوان مثال آزمون و آزمودن اگر با هدف شناخت تغییرات حاصل از یادگیری که بیانگر تلاش ها و فعالیت های معلم دانش آموزان و والدین گرامی است به کار رود و از نتایج آن ;
۱ -) برای کمک به دانش آموزان در جهت تلاش بیشتر و فعالیت دقیق تر
۲- ) توسط معلم و والدین در جهت برنامه ریزی مناسب تر استفاده شود این عمل نه تنها ناپسند نیست بلکه عین صواب است .

ب ) - راهکار دیگری که پیش بینی شده جایگزینی بازخوردهای کیفی و توصیفی به جای بازخوردهای نمره ای است . نمره برای دانش آموز بیشتر به عنوان علامتی است که برخی از رفتارهای خوشایند و یا ناخوشایند دوستان معلمان اولیا و دیگران را به دنبال دارد. اما کمتر وسیله ای برای شناخت نقاط قوت ضعف توانمندی ها و محدودیت ها به کار گرفته می شود. اما بازخوردهای کیفی به دانش آموزان انگیزه و تلاش بیشتر در یک فضا و شرایط آرام و برای معلم توجه دقیق بر ابعاد یادگیری دانش آموزان و برای اولیا آگاهی از وضعیت تحصیلی و وظیفه و مسوولیتی که در قبال آن دارند می دهد.
نباید حذف نمره را از بازخوردهایی که به دانش آموز داده می شود با حذف ارزشیابی یکسان تلقی کرد. ارزشیابی به صورت دقیق تر کامل تر با ابزارهای مناسب تر با هدف یاری به دانش آموز و اولیا آنان در طول سال تحصیلی انجام می شود; اما نتیجه با کلمه عبارت جمله و... اعلام می گردد. اگر یادتان باشد گفته شد ازجمله مشکلات ارزشیابی فعلی کم توجهی به تمامی آموخته ها و یادگیری های دانش آموزان مثلا در زمینه علاقه انگیزه احساسات نگرش ها توانایی ها مهارت ها کارهای عملی و.. است .

مواردی که به جرات می توان گفت هدف اصلی و اساسی دوره ابتدایی رشد و شکوفایی آنهاست که در ارزشیابی توصیفی برای هر یک از آنان ابزار و روش مناسب پیش بینی شده است . مثلا برای سنجیدن عمل و رفتار دانش آموزان در جمع و گروه روش مشاهده و ابزاری تحت عنوان سیاهه رفتار در نظر گرفته شده است . بنابراین معلم گرامی ضمن توجه به این بعد یعنی بعد اجتماعی آن را با روش و ابزار درست ارزشیابی می کند و اطلاعات حاصله را بررسی تجزیه و تحلیل کرده و از نتایج آن برای تصمیم گیری درخصوص تنظیم برنامه آموزشی خود و اطلاع به والدین برای فراهم کردن زمینه تلاش و فعالیت بیشتر همراه با انگیزه لازم به کار می برد.

ج ) باتوجه به اینکه در حال حاضر در روش کمی برگزاری امتحانات در زمانی غیر از زمان آموزش و یادگیری انجام می شود فاصله زمانی بین آموزش و ارزشیابی و امتحان آن را به یک موضوع اضطراب آور و نگران کننده تبدیل کرده است . از طرف دیگر براساس نتایج یک یا چند امتحان در مورد آینده دانش آموز تصمیم گیری می شود و این امر باعث شده هم والدین و هم دانش آموزان و حتی معلمان دچار ترس و اضطراب شوند. برای رفع این مشکل در ارزشیابی توصیفی امتحان و آموزش به شکل مستقل و در زمان خاص وجود ندارد. بلکه در زمانی که معلم و دانش آموز در حال فعالیت های یاددهی ـ یادگیری هستند. آزمون های مورد نظر اجرا شده و همزمانی ارزشیابی و آموزش و یادگیری ضمن حذف اضطراب ناشی از حضور در جلسات امتحانی آن را به مرحله ای از یادگیری و جز فرایند یادگیری تبدیل می کند.

د ـ مشارکت و همکاری در هر کاری علاقه و تعهد افراد را به آن کار افزایش می دهد. از آنجایی که ارزشیابی تحصیلی در طرح ارزشیابی توصیفی یک فرصت یادگیری تلقی می شود و برای یادگیری و بهبود شرایط آن انجام می گیرد مشارکت دانش آموز و والدین در این موضوع در کنار معلم بسیار ارزشمند و حیاتی است . زیرا دانش آموز با بررسی روند تلاش خود از همان ابتدا مدیریت فرآیندهای یادگیری خود را بتدریج برعهده می گیرد و والدین نیز با مشارکت در امر ارزشیابی فرزندشان ضمن احساس وظیفه بیشتر برنامه ریزی های آگاهانه تری برای بهبود وضعیت تحصیلی آنها انجام می دهند.

هـ ) و بالاخره در ارزشیابی توصیفی تمام تلاش معلم والدین و خود دانش آموز در طول سال صرف فرایند « ارزشیابی از وضعیت یادگیری ـ تلاش برای یادگیری بهتر ـ ارزشیابی شناخت بیشتر و دقیق تر ـ تلاش برای یادگیری بهتر » می شود و دانش آموزان فرصت جبران کاستی های احتمالی را دارند و این ضعف ها کاستی های احتمالی متراکم نشده و تا پایان نوبت اول یا سال حفظ نمی شوند بلکه هر زمان که شناسایی شوند تدبیر شده و یا مشارکت معلم دانش آموز و والدین برطرف می گردد. فلذا در این طرح اصل بر ارتقا دانش آموز به پایه بالاتر است و فقط معدود دانش آموزانی که مشکل جدی در یادگیری و... دارند بنابر اصل هر دانش آموزی با توجه به تفاوت های فردی به زمان متفاوتی برای یادگیری نیاز دارند تکرار پایه می نمایند.

● وظایف دانش آموزان در ارزشیابی توصیفی مشارکت دانش آموزان در ارزشیابی تحصیلی و آگاهی از پیشرفت کار و تلاش برای آنها جذاب و انگیزشی است . خود ارزیابی براساس مشاهده عملکرد در فعالیت های ثبت شده به ویژه پوشه کار به دانش آموز فرصت گرانبهایی را می دهد تا آگاهانه تر تلاش و کوشش نماید. به برخی از وظایف و مسئولیت های دانش آموزان نیز در اجرای ارزشیابی توصیفی اشاره می شود.

۱ -) همکاری با معلم در تشکیل پوشه کار (در این پوشه نمونه هایی از کارهای دانش آموزان قرار داده می شود تا با مراجعه به آن از میزان تلاش پیشرفت و موفقیت های خود آگاه شوند
۲ -) انجام تکالیفی که معلم در کلاس و یا خارج از کلاس متناسب با اهداف درس و توانایی دانش آموزان تعیین می کند . ۳- )تلاش برای جبران ضعف های احتمالی با همکاری والدین .
۴- ) ابراز توانمندی ها مهارت ها و عملکرد خود در موقعیت هایی که معلم برای او در نظر می گیرد .
۵ -) حفظ و نگهداری پوشه کار .

● وظایف والدین در ارزشیابی توصیفی
ارتباط نزدیک مداوم و مستمر دانش آموز با والدین و تمایل و علاقه وافر پدران و مادران در کمک به فرزندان خود در امور تحصیلی و تربیتی همچنین ضرورت هماهنگی و همکاری بین معلم و والدین به ویژه در ارزشیابی توصیفی نقش و جایگاه آنها را در این موضوع ممتاز کرده است .

به برخی از مهمترین وظایف والدین در ارزشیابی توصیفی اشاره می شود :
۱ )حضور منظم مستمر و فعال در مدرسه برای آگاهی از وضعیت تحصیلی فرزندشان
۲ ) ارایه اطلاعات مربوط به فعالیت های دانش آموز در منزل به معلم .
۳ )کمک به دانش آموز در انجام وظایف و تکالیف خارج از کلاس و مدرسه و راهنمایی و هدایت آن .
۴ ) کمک به معلم در تولید پوشه کار و حفظ و نگهداری آن .
۵ اجرای پیشنهادهای معلم درخصوص فرزند خود متناسب با شرایط و ظرفیت های خانواده .
۶ ) ارزشیابی از عملکرد فرزند در منزل با روش های توصیفی و ارایه نتیجه به معلم در مدرسه .
۷ ) مطالعه جزوات بروشورها و مشاهده فیلم ها و یا نرم افزارها درخصوص طرح .
۸ ) شرکت در برنامه ها و جلسات توجیهی که برای این منظور برگزار می شود .

● وظایف معلم در ارزشیابی توصیفی
ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی دانش آموزان از وظایف مهم آموزگاران و معلمان است . با انجام این وظیفه ضمن شناسایی و بررسی موقعیت و وضعیت یادگیری دانش آموزان و موانع احتمالی موجود در مسیر یادگیری آنها برای کمک به دانش آموزان در فعالیت بیشتر برای یادگیری دروس بروز احساسات اصلاح و تقویت بینش ها مهارت ها و... تلاش می شود. به کمک ارزشیابی معلم دانش آموز را می شناسد و به او کمک می کند تا یاد بگیرد و تلاش کند تا بهتر یاد بگیرد. (و یا تلاش کند یاد بگیرد که چگونه بهتر یاد بگیرد برخی از مهمترین وظایف معلم در ارزشیابی توصیفی عبارت است از :
۱ ) تهیه و تدوین نقشه ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی متناسب با اهداف و انتظارات .
۲ ) تهیه و تنظیم ابزارهای مناسب برای سنجش و ارزشیابی مثل آزمون پوشه کار ثبت مشاهدات و ...
۳ ) ارزشیابی دانش آموزان در زمان انجام فعالیت های یادگیری و ارائه نتیجه (ارائه بازخورد) به آنها برای آگاهی از وضعیت تلاش و پیشرفت خود.
۴ ) ثبت و نگهداری اطلاعات جمع آوری شده به وسیله ابزارهای مختلف و تجزیه و تحلیل آنها به منظور ارائه راهنمایی لازم به اولیا و دانش آموزان .
۵ ) تعیین تکالیف مناسب با رعایت شرایط و ویژگی های سنی و روحی بررسی آنها به منظور شناسایی میزان تلاش پیشرفت و موفقیت دانش آموزان .
۶) برگزاری آزمون های مورد نیاز با رعایت این نکته که آزمون فقط برای جمع آوری اطلاعات است و جدای از فرایند یاددهی ـ یادگیری دیده نشود بدور از هرگونه شرایط اضطراب آور و نگران کننده باشد و از نتیجه آن فقط برای رفع موانع یادگیری و کمک به دانش آموز استفاده شود.
۷) تنظیم گزارش های مناسب برای والدین و ارائه آن به صورت حضوری یا مکتوب حداقل هر ۲ ماه یکبار .
۸ ) تنظیم گزارش پیشرفت تحصیلی (کارنامه ) در هر نوبت و ارائه اطلاعات دقیق در زمینه فعالیت و کوشش دانش آموزان برای والدین .
۹ ) تصمیم گیری در مورد ارتقا یا تکرار پایه در صورت عدم کسب شرایط لازم (باتوجه به تمام تلاش هایی که معلم والدین و دانش آموز انجام داده اند)
تمام این کارها برای این است که : فرزندان گرامی این آینده سازان عزیز با کمال آرامش و با برخورداری از شرایط و فرصت های مناسب با اشتیاق فراوان و امید به آینده در سایه قوانین مترقی نظام مقدس جمهوری اسلامی در خصوص حقوق کودک و وظایف و کارکردهای آموزش و پرورش بتواند لذت آموختن را به همراه تعمیق آن معارف بچشند و آمادگی خود را برای موفقیت در مراحل مختلف زندگی رشد دهند. « نظام نمره محوری فعلی دانش آموزان را با اضطراب و نگرانی روبرو و محیط مدرسه را از نظر روانی و عاطفی تهدید می کند زیرا کودکان را به رقابتی نابرابر و ناسالم می کشاند که گرفتن نمره بالا و یا قبولی به جای یادگرفتن و کسب تجربه های مفید آموزش می نشیند در ارزشیابی توصیفی به جای دادن نمره به دانش آموز از عبارت های کیفی مثل « تلاش خوبی داشته ای » میگنا دات آی آر« با تلاش به موفقیت رسیده ای » « برای موفقیت باید بیشتر تلاش کنی » « با انجام تمرین بیشتر مشکل شما برطرف می شود » و... استفاده می شود در نظام ارزشیابی توصیفی کارنامه دانش آموزان علاوه بر عملکرد درسی که می تواند شامل مردودی هم شود عملکرد اجتماعی و عاطفی و جسمانی ـ فیزیکی دانش آموز را منعکس می نماید مشارکت دانش آموز در ارزشیابی تحصیلی و آگاهی از پیشرفت کار و تلاش برای آنها جذاب و انگیزشی است.» 

                                        بسمه تعالی

راهنمای تکمیل کارنامه ی ارزشیابی توصیفی (کیفی)

با توجه به فرا رسیدن امتحانات نوبت اول جهت تکمیل کارنامه ی کیفی (گزارش پیشرفت تحصیلی ) راهنمای تکمیل کارنامه به پیوست ارسال می گردد.همکاران محترم می توانند از کارنامه ارسالی که یک الگوی پیش نهادی است جهت تکمیل کارنامه استفاده نمایند. لذا آموزگاران بر اساس عملکرد هر دانش آموز به این امر بپردازند.

1- برای تکمیل کارنامه ی ارزشیابی کیفی(گزارش پیشرفت تحصیلی) می توان ازاطلاعاتی که ازابزارهای مختلف           جمع آوری شده است اقدام نمود. ازجمله:

الف) پوشه کار: کلیه مستندات و مدارک موجود در پوشه کار به جز (فرم های خود سنجی و همسان سنجی) را بررسی و در مجموع پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را مد نظر قرار می دهیم.

ب) دفتر ثبت مشاهدات: این دفتر هم به عنوان یکی از ابزارهای جمع آوری اطلاعات که شامل عملکرد درسی ،بررسی فهرست چک لیست های مختلف و مشاهدات رفتار و عملکرد دانش آموزان می باشد تکمیل می گردد.

2- داوری در خصوص میزان تحقق انتظارات (منظور تکمیل نمودن بندهای کارنامه ی ارزشیابی کیفی است)

در مرحله داوری معلم باید نشانه های تحقق انتظارات را در شواهد جمع آوری شده جستجو کند. به عنوان مثال هنگامی که معلم می خواهد درباره ی زیبا نوشتن دانش آموز داوری کند باید نشانه های زیبا نوشتن را در نظر داشته باشد و با توجه به این نشانه ها شواهد را بررسی کند. اگر این نشانه ها در حد توقع و انتظار معمول بود .عبارت در حد انتظار ،اگر کم و بیش ضعف هایی در عملکرد دانش آموز دیده شد عبارت نزدیک به حد انتظار و اگر ضعف های جدی مشاهده شد عبارت نیاز به تلاش بیشتر درج می گردد.نمونه ی کارنامه ی مذکور در سیستم رایانه ای ثبت می گردد.

راهنمای تکمیل فرم ویژگی های عمومی

در این بخش 3 حیطه عاطفی ،جسمانی و اجتماعی دانش آموز بررسی می شود.تلاش بر این است که مشکلات کمتر طرح و برجسته شود یعنی به جنبه های مثبت کودک توجه شود. در عین حال ضعف های کودک نه برای توبیخ و تحقیر یا بزرگ نمایی ، بلکه برای پیگیری و بهبود وضعیت وی مورد توجه قرار گیرد. در نهایت گزارش وضعیت دانش آموز در حیطه های مذکور به صورت توصیفی بر اساس چک لیست های تکمیل شده انجام می گیرد.

راهنمای فعالیت های برجسته دانش آموز

در این قسمت برخی فعالیت های برجسته دانش آموز توصیف می شود از جمله مشارکت ها،فعالیت های علمی و درسی ، فعالیت های هنری ،حضور در تیم های ورزشی مدرسه ،مسئولیت های ویژه ای که دانش آموز ،بعهده گرفته و به خوبی آن را انجام داده است ومانند این ها.

لازم به ذکر است که فعالیت هایی برجسته تلقی می شود که بالاتر از حد انتظار باشد. همچنین نیازی نیست که این بخش برای تمام دانش آموزان تکمیل شود.

راهنمای تکمیل فرم توصیه های معلم

معلم باید بعد از شناخت دقیق مشکل در کارنامه ی ارزشیابی کیفی به منظور رفع و یا بهبود آن برنامه ها و فعالیت هایی را پیش بینی نماید.

الف: ویژگی های عمومی

ب: فعاليت هاي برجسته دانش آموز

 د: توصيه هاي معلم

 ه : تأئید و تصمیم

و: نظر والدین

 تفاوت ها وشباهت ها ی اشکال هندسی

                                                                                  

                                  

مشخصىات اشکال هندسی

متوازی الاضلاع

 

هر چهار ضلعی که اضلاع آن دو به دو با هم موازی باشند

ضلع های روبرو موازیند. (متوازي الاضلاع)

زاویه های روبرو با هم مساویند.

قطرها یکدیگر را نصف می کنند.

مستطیل

متوازی الاضلاعی که قطر های آن هم اندازه هستند

متوازی الاضلاعی که اضلاع متوالی بر هم عمودند. مستطیل

1- مستطیل متوازی الاضلاع است.،یعنی

ضلع های روبرو موازیند.

زاویه های روبرو با هم مساویند.

قطرها یکدیگر را نصف می کنند.

2- چهار زاویه قائمه دارد

3- قطرها هم اندازه اند

4- اضلاع متوالی بر هم عمودند.

لوزی

متوازی الاضلاعی است که قطرهای آن بر هم عمودند.

متوازی الاضلاعی است که اضلاع متوالی آن هم اندازه اند.     لوزي

1- لوزی یک متوازی الاضلاع است.،یعنی

ضلع های روبرو موازیند.

زاویه های روبرو با هم مساویند.

قطرها یکدیگر را نصف می کنند.

2- اضلاع آن با هم مساویند

3- قطر ها بر عمودند.

مربع

متوازی الاضلاعی است که اضلاع متوالی آن بر هم عمود و هم اندازه اند.

متوازی الاضلاعی است که قطرهای آن بر هم عمود و هم اندازه اند.

لوزی است که چهار زاویه قائمه دارد

مستطیلی است که اضلاع متوالی آن هم اندازه اند.

-1-مربع یک متوازی الاضلاع است.،یعنی

ضلع های روبرو موازیند.

زاویه های روبرو با هم مساویند.

قطرها یکدیگر را نصف می کنند.

2- قطرها بر هم عمود و هم اندازه اند

3- اضلاع متوالی بر هم عمود وهم اندازه اند.

 (متوازي الاضلاع)

(لوزي)

 (مستطيل)

 

 

 (مربع)

موضوعات مرتبط: آرشیو تمام پابه ها ، دوم ابتدایی ، سوم ابتدایی ، چهارم ابتدایی ، معلمان
برچسب‌ها: تفاوت ها وشباهت ها ی اشکال هندسی , ریاضی , اشکال هندسی , دوم

(( 28 نكته مهم آموزشي در مورد بخوانيم و بنويسيم پايه اول ابتدايي))

1) مهارت هاي چهارگانه زبان آموزي به طور كامل مورد توجه قرار گيرد ومهارت هاي شفاهي قرباني مهارت هاي كتبي نشود.

2) هردو كتاب بخوانيم وبنويسيم مي بايست به طور موازي وبا آهنگي مناسب آموزش داده شوند چون هردو از ارزش آموزشي يكساني برخوردارند.

3) در كتاب بخوانيم مطلقا از نوشت افزار استفاده نمي شود.

4) دركتاب بخوانيم بخش وصداكشي نداريم بلكه از بخش وصداكشي به عنوان يك ابزار استفاده مي شود.

5) بيشتر فعاليت هاي مربوط به يادگيري كليد واژه ها حول محور كلمات هم آغاز وهم پايان است. آب/آرد-دست/توت-شانه/خانه

6) هفته اي 3 نگاره تدريس مي شود بنابراين در ماه مهر تمامي نگاره ها مي بايست تدريس شده باشد.

7) هدف كلي نگاره ها و نشانه هاي (1) ونشانه هاي (2)به ترتيب واج آموزي واژه آموزي وجمله آموزي است.

8) هدف كلي كتاب خواني وروان خواني به ترتيب گسترش واژگان و متن خواني (تسلط بر خواندن)است.

9) تصاوير پايين نگاره ها كليد واژه هستند كه به هيچ عنوان با هدف كلمه خواني از آنها استفاده نمي شود.

10) اجراي هر نگاره از نظر زماني قابل تفكيك نيست بنا به صلاح ديد معلم ومتناسب با موقعيت كلاس براي رفع خستگي وتنوع مي توان شعر نمايش ويا بازي را اجرا كرد.

11) از كارت هاي تصويري در پايان هر نگاره استفاده مي شود وهدف از آن تصوير خواني وآشنايي با كليد واژه مي باشد. در ضمن تصوير برداري ذهني از شكل خطي كليد واژه ها يكي ديگر از اهداف مهم نگاره هاست.

12) در استفاده از كليد واژه ها و نيز رو خواني متن انتزاعي در مرحله اول رعايت راست وچپ و بالا وپايين الزامي است ولي در مراحل بعد رعايت اين مورد ضرورتي ندارد.

13) به طور كلي از ابتداي بخش 2 آموزش نشانه هاي 1تا آخر هدف يادگيري شكل نوشتاري كلمات(املاء) نيست بلكه هدف اصلي اين درس ها خواندن كلمات ومتن انتزاعي است.

14) از صفحه 52 بخوانيم به بعد هر دو روز يك نشانه يعني هر هفته 3 نشانه تدريس مي شود.

15) در هنگام نوشتن زير نويس ها در كتاب بنويسيم دانش آموزان بخوانند و سپس بنويسند چون خواندن مقدمه و پيش نياز نوشتن است.

16) چون كتاب بخوانيم وبنويسيم داراي دو نوع خط نسخ ونستعليق مي باشد بنبر اين در جايي كه دانش آموز فعاليت نوشتاري انجام مي دهد از خط نستعليق تحريري استفاده مي كند اما در فعاليت شفاهي خواندن خط نسخ ملاك خواهد بود.

17) امداد رسمي دانش آموزان از صفحه 42 بنويسيم كه جمله بندي كامل است شروع مي شود يعني از درس 3.قبل از اين كار مي توان كلمات جداجدا كه قبلا آموزش داده شد به دانش ا آموزان ياد داد.

18) با توجه به اينكه خود كتاب به قدر كافي گنجينه لغات دارد لذا نياز به گفتن املاء از كلمات خارج از كتاب نيست در ضمن تا آنجا كه امكان دارد از املاءخود ساخته توسط معلم اكيدا خودداري گردد.

19) از صفحه 56 جمله نويسي به صورت رسمي آموزش داده مي شود.

20) از صفحه 84 به بعد بهتر است اسم حروف رانيز به دانش آموزان آموزش دهيم.

21) در بخش روان خواني هدف تقويت مهارت خواندن وپي بردن به معنا ومفهوم آن مي باشد لذا از اين قسمت نبايد دانش آموز چيزي بنويسد چون خط آن نسخ است.

22) در نوشتن نشانه ابتدا معلم بايد با گچ خوب روي تخته بنويسد سپس چند تن ديگر از دانش آموزان روي تخته بنويسند وتمرين كنند آنگاه از روي كتاب بنويسيم نسخه برداري تقليد وتمرين كنند.

23) تشديد سمعي است يعني گوش ما صدايي را دو بار مي شنود وما يكي را به حرف تبديل مي كنيم وبه جاي صداي ديگر نشانه تشديد روي آن مي گذاريم.در ضمن در درس تشديد دانش آموز حرف يا صداي جديدي را يا نمي گيرد بلكه با ويژگي يك علامت آشنا مي شود .

24) تصاوير نشانه هاي(2)بيان كننده مطلب درس هستند لذا استفاده مؤثر از آن ها در انتقال مفهوم مورد توصيه مي باشد.

25) در بخش 3 نشانه هاي (2) بهتر است از شيوه داستان گويي استفاده شود وسعي شود از خود بچه ها در ارائه داستان كمك گرفته شود.

26) در حين داستان گويي مي توان از كارت كليد واژه هاي نشانه هاي (2)استفاده كرد و همزمان كلمات كليدي را روي تابلو نوشت ونشانه مربوطه را به رنگ قرمز مشخص كرد.

27) هدف از نوشتن به صورت خط تحريري در كتاب بنويسيم خوشنويسي نيست بلكه درست وخوانا نويسي از اهداف به كار گيري خط نستعليق است.

28) دلايل توالي واج ها ريشه در اولا بسامدثانيا شكل وثالثا تعداد حروف ونشانه ها دارد. بسامد:مقدار تكرار يك پديده را مي گويند وچون حرف آدر كلماتي كه اول آتها باآشروع مي شود ومورد استفاده زياد دانش آموزان است لذا نشانه (آ)در ابتداي كتاب آمده است.

شكل:شكل نوشتاري حروف از ساده به پيچيده تنظيم شده است لذا حروف آسان در ابتدا وحروف مشكل بعدا آموزش داده مي شود.تعدد:منظور حروف چند شكلي است كه آموزش از حروف تك شكلي شروع وبه حروف چند شكلي گسترش مي يابد.

• هدف کلی درس:      

                       *دانش آموزان در این درس با تفریق یک رقمی آشنا شوند.

•      اهداف جزیی: دانش آموزان در این درس؛    

                       *علامت تفریق را بشناسند.

                       *با، باقیمانده در یک تفریق آشنا شوند.

                       *با کاربرد تفریق در مسایل، آشنا شوند.

                       *به نحوه کاربرد تفریق در مسایل روزمره علاقه مند شوند.

                       *با مفهوم "از" در ریاضیات آشنا شود.

• اهداف رفتاری: دانش آموزان در پایان درس؛

            *علامت تفریق را با شناخت مفهوم آن می نویسد.(شناختی درک و فهم)

            *برای شکلهای رسم شده، تفریق می نویسد.(شناختی- درک و فهم)

            *باقیمانده تفریق را به درستی تشخیص دهد.(شناختی- دانش)

            *به سوالات کتاب با علاقه پاسخ دهند.(عاطفی- واکنش)

            *از 5 تفریق داده شده 3 تفریق را به درستی حل کند.(شناختی-کاربرد)

• ·                     رفتار ورودی:

                       *دانش آموزان با عدد نویسی آشنا باشند.

                       *دانش آموزان جمع یک رقمی را بدانند.

• ·                     آزمون رفتار ورودی (ارزشیابی ورودی):

                       *دانش آموزان از عدد صفر تا 7 را در دفتر خود بنویسند.

                       *جمع های زیر را در دفتر خود حل کنند.

=3+1                                       =3+4                                 =2+4

مفاهیم کلیدی درس:

علامت تفریق(-)، مفهوم باقیمانده در تفریق، علامت مساوی(=)، عبارت تفریق، تفریق یک رقمی، مفهوم "از" در ریاضی

مهارتهای قبل از تدریس:           *شروع درس با نام و یاد خدا

                                                 *سلام و احوالپرسی، حضور و غیاب

                                                 *مشخص کردن موضوع تدریس

                                                 *ارزشیابی ورودی

مهارتهای حین تدریس (ارائه درس جدید):

مهارتهای پایان تدریس: (10 دقیقه)

*جمع بندی تدریس؛ که با نوشتن یک تفریق و حل آن و توضیح نمادها و علائم صورت می پذیرد.

*ارزشیابی پایانی: در پایان درس برای اینکه مطمئن شویم دانش آموزان درس را بخوبی فرا گرفته اند، سوالاتی در رابطه با تفریق پرسیده می شود، مثلا؛ تفریق مربوط به شکل زیر را بنویس:

*برای تعیین تکلیف چند نمونه تفریق روی تخته می نویسم تا در دفتر خود یادداشت کنند و آنها را حل کنند.

رسانه های آموزشی: بادکنک، تخته کلاس، گچ، کتاب درسی، تمارین کتاب صفحه 78،

الگوهای تدریس: پرسش و پاسخ، سقراطی، نمایشی در مرحله ایجاد انگیزه و ...

مدل استقرار دانش آموزان: برای پویاتر شدن کلاس و دانش آموزان، بهتر است از روش های نوین چینش استفاده شود. چینش کلاس من به صورت حرف (U) یو انگلیسی است، که این موضوع باعث می شود همه دانش آموزان درگیر درس و کلاس شوند. در ضمن در این مدل همه دانش آموزان تخته را براحتی می بینند و سرکشی به کار آنها آسان تر است.

ه نام خداونـد بخشنده مهربان

تحول در آموزش و پرورش یک کار بنیانی است .(مقام معظم رهبری )

همکار گرامی، سلام

برکسی پوشیده نیست کلاس درس به عنوان کوچک‌ترین خرده سیستم اجتماعی در نظام آموزش و پرورش، خط مقدم فعالیت‌های آموزشی، تربیتی و جایگاهی برای آماده نمودن افراد  برای زندگی در جهان در حال تغییر امروز و فردا تا رسیدن به حیات طیبه است .آرامش محیط کلاس و مدرسه برای تحقق اهداف متعالی نظام آموزش و پرورش به عنوان یک  اصل پذیرفته شده مورد توجه و عنایت اندیشمندان ،صاحب نظران ،کارشناسان و سایر دست اندر کاران این حوزه می باشد .

از آن جا که درفرایند ارزشیابی تحصیلی –تربیتی  داده ها  و اطلاعات  مناسب به کمک ابزار های مختلف جمع آوری می شود ، باید این اطلاعات ثبت شده و برای بهره برداری  در تصمیم گیری ها (ارائه بازخورد ،تعیین فعالیت های یادگیری تکمیلی، پیش بینی فعالیت های جبرانی ومداخله ای ، ارتقاء دانش آموز به پایه بالاتر  ،افزایش زمان آموزش وتحصیل و...)   حفظ و نگهداری شود . این اطلاعات از مجموعه ی تلاش ها ،  فعالیت ها ، پیشر فت ها و موفقیت های  دانش آموز در کلاس،مدرسه ، خارج از مدرسه و کلاس جمع آوری می گردد .

دفتر ثبت فرایندها ی یادگیری وعملکرد دانش آموز  ابزاری است که  در پاسخ به این ضرورت ونیاز اساسی معلم در نظر گرفته شده است . همانگونه که بیان شد این اطلاعات مبنای اتخاذ تصمیمات معلم خواهد بود .بنابراین دفتر ثبت فرایند های  یادگیری و عملکرد ،   منبع  معلم در خصوص مجموعه عملکرد دانش آموز می باشد . به همین منظور  نتایج عملکرد دانش آموز در آزمون ها  ،چگونگی انجام فعالیت های کلاسی  ، نحوه انجام تکالیف یادگیری ،فعالیت های پروژه ای و عملی در آن ثبت می شود . در واقع معلم باید هر آنچه را  که برای قضاوت در مورد دانش آموز لازم می داند، در این دفتر ثبت و نگهداری نماید .

به همین دلیل در این دفتر نمونه برگ هایی پیش بینی شده تا معلم متناسب با نیاز و هدف مورد نظر بتواند اطلاعات لازم را در آن در ج نماید .

با عنایت به اینکه معلمان ،کارشناسان و همکاران استانی در خصوص این ابزار، نظرات و دیدگاههایی داشتند ؛ضرورت بازنگری در آن ، احساس گردید که  معاونت آموزش ابتدایی ،با درک این مهم ،با نظر سنجی از  همکاران فکور و اندیشه ور در استا نها  و همچنین برگزاری جلسات باکارگروه مشورتی سنجش و ارزشیابی دفتر دبستانی ( جا دارد از همه این بزرگواران تقدیر و تشکر نماید) برای سال تحصیلی  94-93 تغییرات لازم در جهت کیفیت بخشی در دفتر مذکور اعمال نمود.

  امید داریم که مجموعه حاضر بتواند در چابک سازی فرایند اجرای ارزشیابی تحصیلی –تربیتی دانش آموزان و تجمیع ابزارها ی  مختلف ثبت ونگهداری اطلاعات به معلمان گرامی کمک نماید.

اهـداف دوره‌ی ابتـدایی

مصوب ششصد و چهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش

در راستای رسالت و مأموریت آموزش و پرورش و جهت دهی به رشد همه جانبه دانش‌آموزان بر پایه تعالیم و دستورات دین مبین اسلام اهداف دوره ابتدایی به شرح زیر تعیین می‌شود. مدیران، برنامه‌ریزان و همه افرادی که در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان نقشی بر عهده دارند مکلفند در برنامه‌ریزی امور، سازماندهی فعالیت‌ها و انجام وظایف مربوط به گونه‌ای اقدام نمایند که تا پایان دوره تحصیلی دستیابی دانش‌آموزان به اهداف تعیین شده ممکن باشد.

شایسته است معلمین در طراحی ،اجرا و سنجش و ارزشیابی فرآیند یادگیری به طور پیوسته و مداوم این اهداف را به عنوان جهت گیری های اصلی خود در نظر داشته باشند .

2-    در نشستن و راه رفتن و استفاده از قوای بدنی به درستی عمل می‌کند.

3-    بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت می‌کند.

4-    در حفظ محیط زیست کوشاست.

5-    با تمرین بازی‌های مناسب قابلیت‌های جسمی خویش را افزایش می‌دهد.

6-    نکات ایمنی را می‌داند و رعایت می‌کند.

7-    اهمیت مصونیت در برابر امراض را درک می‌کند.

در حفظ سلامتی خودو دیگران تلاش می کند.

سیاسی:

1ـنظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ را می‌شناسد، به‌ پرچم‌ کشور احترام‌ می‌گذارد و سرود ملی‌ را ازحفظ می‌خواند.
2ـ با زندگی‌ بنیان‌گذار جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ آشنا است‌واز اوبه‌ بزرگی‌ یاد می‌کند.
3ـ اهمیت‌ استقلال‌ وآزادی‌ را در پیشرفت‌ جامعه‌ درک‌ می‌کند.
-4 به‌ حکومت‌ دینی‌ و ولایت‌ فقیه‌علاقه‌منداست‌.
5ـ مسلمانان‌ را دوست‌ دارد و نسبت‌ به‌ امور آنان‌ بی‌تفاوت‌ نیست‌.
6ـ اقوام‌ مختلف‌ ایرانی‌ را می‌شناسد و با آنان‌ احساس‌ همبستگی‌ می‌کند.
-7 افراد عدالتخواه‌ وحق‌ طلب‌ رادوست‌ دارد.
-8 سران‌ کفار و مشرکین‌ صدر اسلام‌ را می‌شناسد و با اعمال‌ آنها نسبت‌ به‌ پیامبر(ص) و مسلمین‌آشنا است‌.
-9 سران‌ کفار و مشرکین‌ معاند بااسلام‌ رادرزمان‌ حاضر می‌شناسد.
10- با مفهوم‌ وحدت‌ وامنیت‌ ملی‌ آشنااست‌ .

اقتصادی

1ـ کارکردن‌ را دوست‌دارد و به‌افرادی‌ که‌ کارهای‌ مفیددارنداحترام‌می‌گذارد.
2ـ وسایل‌ خودراتمیزوسالم‌ نگه‌می‌دارد.
-3 تن‌پروری‌، بیکاری‌ و راحت‌طلبی‌ را از عوامل‌ شکست‌ فرد وجامعه‌ می‌ داند.
4ـ در حفظ اموال‌ عمومی‌ به‌ عنوان‌ ثروت‌ ملی‌ می‌کوشد و در استفاده‌ از آنها درست‌ عمل‌می‌کند.
5ـ مالکیت‌ خود و دیگران‌ را تمیز می‌دهد و به‌ مالکیت‌ دیگران‌ احترام‌می‌گذارد.
6ـ مشاغل‌ و حرف‌ موجود در محیط زندگی‌ خودرامی‌شناسد.
7ـ به‌ استفاده‌ از تولیدات‌ داخلی‌ علاقه‌مند است‌.

اهداف کلی پایة ششم

با ایجاد پایه ششم ابتدایی در دوره ابتدایی اهداف این پایه به طور جداگانه توسط شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب رسیده است .این اهداف عبارتند از :

- تکمیل، تعمیق و تثبیت اهداف مصوب دورة ابتدایی متناسب با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و همسو با برنامه درسی ملی

- تربیت همه جانبه دانش آموزان در راستای دستیابی به مراتبی از حیات طیبه متناسب با موقعیت‌ها و نیازهای جدید و پاسخ به اقتضائات آن و کسب آداب و مهارت‌های ضروری برای ورود به دوره تحصیلی بعدی و تامین زندگی

اهداف برنامه‌های درسی پایة ششم

اهداف برنامه های درسی پایة ششم با توجه به اهداف کلی و اهداف دوره ابتدایی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش به شرح زیر است:

1- تربیت عقلانی و تقویت تفکر و تعقل

2- تعمیق باور به ارزشمندی نهاد خانواده، وطن، فرهنگ و هویت اسلامی-ایرانی و ارج نهادن به میراث فرهنگی، قانون، صداقت و پاکی

3- تقویت باور به هدفمندی خلقت، آیه بودن آن، ارزشمندی مخلوقات و درک قوانین و زیبایی‌های جهان آفرینش

4- آشنایی با آداب و مهارت‌های زندگی و به‌کارگیری آن‌ها

5- آشنایی با تأثیر کار و تلاش در پیشرفت کشور، مشاغل و فرایندهای اقتصادی در محیط زندگی

6- توانایی به‌کارگیری مهارت‌های اصلی زبان و خواندن و نوشتن متون زبان فارسی

7- توانایی به‌کارگیری مفاهیم و مهارت‌های پایة ریاضی در حلّ مسائل روزمرة زندگی

8- نگرش‌ها و مهارت‌های پایه در خلق آثار فرهنگی هنری با رویکرد تربیت هنری

9- شناخت و کاربرد روش‌ها، مواد و ابزارهای علمی و فناورانه در یادگیری و زندگی روزمره

دستورالعمل چگونگی مراحل ثبت در دفتر  فرایند های یادگیری و عملکرد تحصیلی :

این دفتر در مجموع دارای هفت جدول می‌باشد که می‌بایستی طبق موارد ذیل توسط معلم مربوطه تنظیم گردد.

جدول شماره (1)مواد درس و ساعات کار هفتگی دوره ابتدایی: این جدول به استناد مصوبه جلسه هشتصدوسی وچهارمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 5/12/89، با موضوع "ساماندهی زمان آموزش دردوره ابتدایی" به شرح ذیل می‌باشد.

-   برنامه هفتگی مدارس ابتدایی به میزان حداقل 800 جلسه در طول سال تحصیلی با رعایت جدول مواد درسی مصوب شورای عالی آموزش و پدورش تنظیم و اجرا می شود .

-   برنامه آموزشی و تربیتی هفتگی مدرسه در قالب 25 جلسه آموزشی برای کلیه پایه های تحصیلی منحصرا در 5 روز اول هفته سازماندهی و اجرا شود .

-   زمان هر جلسه برای  پایه‌های اول و دوم 45 دقیقه و برای پایه‌های سوم ،چهارم و پنجم 50 دقیقه تعیین می شود .

-   برای پایه‌های اول و دوم بعد از هر جلسه آموزشی 20دقیقه و برای پایه‌های سوم ،چهارم و پنجم 15 دقیقه زمان استراحت در نظر گرفته شود .

-   تلفیق زمان دو جلسه آموزش و حذف زمان استراحت بین آن ها مجاز نمی باشد.

-   مدارس ابتدایی می توانند روز ها ی پنج شنبه برای طراحی و اجرای برنامه های آموزشی و تربیتی از قبیل :فعالیت های مکمل و فوق برنامه (اردوها ،بازدید ها،فعالیت های ورزشی و...)شرکت معلمان در گرو ه های آموزشی و آموزش های ضمن خدمت ،ارتباط با خانواده ها ،دور ه های آموزش خانواده و نظایر آن دایر باشند .

جدول شماره (2)برنامه درسی:  با توجه به برنامه زمان‌بندی ساعت تدریس هر درس و پایه تحصیلی برای طول هفته در ابتدای سال تحصیلی توسط معلم کلاس و با هماهنگی مدیریت دبستان نوشته می‌شود.

جدول شماره (3)زمان بندی برای تدریس دروس: این جدول توسط معلم، برای هر پایه تحصیلی به تفکیک دروس و اهداف آن برای کل سال تحصیلی به صورت هفتگی و یا ماهانه تهیه و تنظیم می‌گردد، به طوری که تا نیمه اول خردادماه کل محتوای کتاب تدریس و نتیجه ارزشیابی های بعمل آمده ارائه گردد.

جدول شماره (4)ثبت غیبت دانش‌آموزان: که براساس اطلاعات استخراج شده از دفتر آمار نوشته می شود و با توجه به این که اکثر دانش آموزان در بیشتر روزهای سال تحصیلی در کلاس حضور دارند ،به جهت سهولت در گزارش گیری از وضعیت حضور و غیاب دانش آموزان ،منحصرا غیبت هر دانش آموز و تاریخ و نوع غیبت آن ثبت می گردد و می توان به صورت هفتگی ،انجام داد.

جدول شماره (5) ثبت عملکرد هر دانش‌آموز:با عنایت به اینکه آموزش عبارت است از هر گونه فعالیت یا تدبیراز پیش طرح ریزی شده ای که هدف آن آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان است ،لذا این جدول با ثبت فعالیت هاو اطلاعات  عملکردی دانش‌آموزنقش مهمی در سنجش و آموزش مؤثر خواهد داشت .معلمان می تواننددر این جدول عملکرد واقعی دانش آموزان و هر نوع اطلاعاتی که از آزمون ها،تکالیف درسی ،فعالیت های عملی وفعالیت های کلاسی (شفاهی و...)جمع آوری کرده  در قالب جملات توصیفی،علائم،درصد،نسبت و...ثبت نمایند. نتایج این جدول هم در ارائه بازخورد به دانش آموز و اولیا به کار می آید و هم در تکمیل کارنامه ها و در راستای ساده سازی و دسته بندی اطلاعات برای معلمین عزیز مفید خواهد بود .همچنین با ثبت اطلاعات مختلف در مورد عملکردهر دانش آموز در این جدول ،شائبه ی وجود نظر سلیقه ای و شخصی معلم مرتفع می گردد.

 مغلمان غزیزدر توصبف ها نیز عنایت داشته باشندکه مصادیق مقیاس های رتبه ای و نه خود مقیاس ها (خیلی خوب،خوب،قابل قبول و نیاز به آموزش وتلاش بیشتر)نوشته شود .به عنوان مثال معلم برای دانش آموزی که انتظارات آموزشی اورا در درس بخوانیم پاسخ داده است مصادیق خیلی خوب :با دقت به سخنان گوش می دهد . پیام را به سرعت درک می کند و واکنش مناسب نشان می دهد. خوب:با دقت به سخنان گوش می دهد. پیام آنهارا در ک می کندوبامکث و درنگ واکنش مناسب نشان می دهد ؛ قابل قبول: با یادآوری و تذکر به سخنان گوش می دهد.بخشی از پیام را درک می کندو به آن واکنش نشان می دهد؛ و برای نیاز به تلاش و آموزش بیشتر می نویسد در گوش دادن و درک پیام و واکنش نسبت به آن ،به کمک نیاز دارد. توصیه می‌شود که شرح عملکرد دانش‌آموز در مقابل عناوین درسی در بیشتر موارد به صورت مختصر و استفاده ازشاخص های فوق الذکر  با ذکر تاریخ نوشته شود. لازم به ذکر است که به طور معمول انواع آزمون ها در طول نوبت و سال تحصیلی برگزار می گردد و مهم است که بازخورد لازم ارائه گردد . همان گونه که بیان شد (همکاران محترم، مختار هستند) با توجه به اهمیت و ضرورت هر درس و نوع فعالیت صورت گرفته، توسط دانش آموز بازخوردنسبت به عملکرد دانش آموز،می تواند بنا به تشخیص معلم به صورت عبارت توصیفی ،کلمه ،علامت و...باشد.و در دفتر فرآیندهای یادگیری وعملکرد تحصیلی نیزثبت شود . همچنین تأکید می گردد در ثبت توصیف ها و دیگر مواردمنحصرا،عملکردهایی که در قضاوت و تصمیم گیری معلم مهم وتأثیر گذار است مورد توجه قرار گیرد و از نوشتن موارد جزیی و کم اهمیت خودداری شود . تا معلمین عزیز فرصت بیشتری را برای فعالیت های مهم تر در اختیار داشته باشند . بازخورد موارد جزیی به صورت شفاهی ودر زمان وقوع عمل داده می شود .

 پوشه کار دانش آموز به عنوان یک ابزار، بخشی از فعالیت ها وعملکرد دانش آموزان  را که معلم پس از بررسی وارائه بازخورد  لازم و در صورت نیاز ثبت نتایج آن ها در دفتر، نگهداری آن ها  را برای مراجعه  والدین و دانش آموزان به منظور افزایش آگاهی  از  تلاش ، پیشرفت و موفقیت  لازم بداند، در بر می گیرد .

معلمان عزیزمی توانند،به منظور ثبت دقیق تر  عملکرد دانش آموزان و پرهیز از ثبت موارد غیر ضرور و استفاده ازعبارت های مناسب به "راهنمای معلم در اجرای ارزشیابی توصیفی چاپ سازما ن پژوهش وبرنامه ریزی آموزشی "   مراجعه نمایند.

جدول شماره(6)-ثبت گزارش ملاقات با اولیاء:این جدول برای بررسی روند پیشرفت و فعالیت های دانش آموزان تهیه و تنظیم گردیده که معلم با ثبت دقیق گزارش ملاقات با اولیاء به صورت موردی و گروهی زمینه پاسخ گویی به آنان و جلب همراهی آنها را در امر آموزش و یادگیری را فراهم می نماید.

جدول شماره(7)ثبت جلسات توجیهی عمومی برای اولیاء:این جدول به منظور ثبت جلسات عمومی اولیاء در نظر گرفته شده است.معلم کلاس با هماهنگی مدیریت دبستان ،ضمن پیش بینی زمان برگزاری جلسه و طرح مباحث مرتبط ،اولیاء دانش آموزان را نسبت به شیوه های نوین ارزشیابی و تغییرات به عمل آمده در آیین نامه ،چگونگی مشارکت آنان در بهبود فرایندهای آموزش و یادگیری و تعامل سازنده با مدرسه آگاه و خلاصه مباحث مطرح شده و نظرها و پیشنهادات آنان را نیز ،براساس جدول ثبت می نماید.

موفق باشید

جدول شماره 1 مواد درسی و ساعات کار هفتگی دوره ابتدایی

جدول شماره 2 برنامه درسی

جدول شماره (3)زمان بندی برای تدریس دروس